जब कुनै अन्तर्राष्ट्रिय ठूला खाले प्रतियोगिता हुन थाल्छन् तब नेपाली खेलकुदमा हलचल मच्चिन्छ । यो हलचल नौलो होइन । हुँदाहुँदा यसपटक त राजनीतिक रङ्गले मज्जैले पोतिएको युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय र राष्ट्रिय खेलकुद परिषद राखेपमा पदाधिकारीले खुवै होली खेले बेमौसममै । मुलुकमा समयमा वर्षा नहुँदा सुख्खाले किसानले हिलो छ्याप्न नपाए पनि त्यसको विपरित खेलकुदमा पदाधिकारीले हिलो छ्यापे ।
आखिर फेरि एउटा नाटकको अन्त्य भयो । मन्त्रालय र परिषदका पदाधिकारी मिले । यो मेलले दक्षिण कोरियाको इन्चेनमा हुन गइरहेको सत्रौं एसियाली खेलकुद एसियाडको बाटो खुलेको छ । खेलाडीले ढुक्कसंग तयारी गर्ने वातावरण बनेको छ । युवा तथा खेलकुदमन्त्री पुरुषोत्तम पौडेलले खेलकुद परिषदका सदस्यसचिव युवराज लामालाई एसियाडको तयारीमा लाग्न लिखित निर्देशन दिएपछि चार महिना लामो विवाद क्षणभरमै साम्य भएको हो ।
योसंगै मन्त्री पौडेलले यसअघि परिषदका उपाध्यक्ष लामा टेण्डी शेर्पाको संयोजकत्वमा गठन गरिदिएको एसियाड तयारी समितिको अस्तित्व पनि सकिएको छ । तर शेर्पा भने आफूलाई कुनै औपचारिक जानकारी नभएको भन्दै मन्त्रीलाई आएको प्रश्नको जवाफ मन्त्रीले नै दिने भन्दै तयारी समितिलाई निरन्तरता दिने बताएका छन् । मन्त्रालयबाट निर्देशन पाए लगत्तै राष्ट्रिय खेलकुद परिषदका विभिन्न विभागका प्रमुखहरुको बैठकले यही मंगलबारदेखि खेलाडीहरुलाई बन्द प्रशिक्षणमा राख्ने निर्णय गरेको छ ।
मन्त्रालय र खेलकुद परिषदबीचको यो खिचातानीले नेपाली खेलकुद अस्तब्यस्त भएको थियो । यति सम्मकि एसियाडमा सहभागीता अन्योल थियो । खेलाडीहरु निराश थिए । एसियाडका लागि वर्षौं मेहनत गर्ने खेलाडीमा आशा पलाएको छ । तयारी राम्रो गर्न नपाए पनि कम्तीमा सहभागी हुने अवसर पाउने भए ।
एमाओबादी र नेकपा एमालेबीचको प्रत्यक्ष खिचातानी खेलकुदमा छ । पुरुषोत्तम पौडेल एमालेबाट मन्त्री बनेका । युवराज लामा एमाओबादीबाट सदस्यसचिव भएका । लामाले त खुलेआम संसदमै हैसियत जनाउने बताए । प्रचण्ड बाबुरामलाई गुहार्ने बताए । सर्वोच्चमै गए आफूलाई हटाइएको भन्दै । मुद्दा जिते पनि । कसरी जिते, किन जिते भन्नेतर्फ नलागौं । अदालतको आदेश सिरोपर । बस् यत्ति हो राजनीतिक जुँगाको लडाईमा खेलाडी पिल्सिएका थिए । खेलपे्रमी हेपिएका थिए ।
एमाओबादी र नेकपा एमालेबीचको प्रत्यक्ष खिचातानी खेलकुदमा छ । पुरुषोत्तम पौडेल एमालेबाट मन्त्री बनेका । युवराज लामा एमाओबादीबाट सदस्यसचिव भएका । लामाले त खुलेआम संसदमै हैसियत जनाउने बताए । प्रचण्ड बाबुरामलाई गुहार्ने बताए । सर्वोच्चमै गए आफूलाई हटाइएको भन्दै । मुद्दा जिते पनि । कसरी जिते, किन जिते भन्नेतर्फ नलागौं । अदालतको आदेश सिरोपर । बस् यत्ति हो राजनीतिक जुँगाको लडाईमा खेलाडी पिल्सिएका थिए । खेलपे्रमी हेपिएका थिए ।
परिषदका उपाध्यक्ष लामा टेण्डी शेर्पाको अध्यक्षतामा गठित सत्रौं एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता तयारी समिति युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयले सर्वाधिकार राखेप सदस्यसचिवलाई दिएसंगै तुहियो । तर सो समिति गठन सम्बन्धमा सर्वोच्च अदालतले कारण देखाऊ आदेश जारी गरेको छ । सदस्य सचिव युवराज लामाले उपाध्यक्षको अध्यक्षतामा गठित तयारी समिति अवैधानिक भएको भन्दै मुद्दा दायर गरेपछि सर्वोच्चले यस्तो आदेश जारी गरेको हो ।
जब शेर्पा समिति भङ्ग भएर कुरो मिलिसक्यो भने अब के उनले त्यसबारे जवाफ पठाउनु पर्ला र ? तर शेर्पाले समिति भङ्ग भएको न जानकारी छ न त सर्वोच्चको आदेश आफूलाई आएको छ भनेसंगै फेरि सानोतिनो किचलो शेर्पाले गर्ने निष्चित छ । किनकि शेर्पा राखेपका उपाध्यक्षमात्र छैनन् नेपाल ओलम्पिक कमिटिका उपमहासचिवका साथै नेपाल बास्केटबल संघका अध्यक्ष पनि हुन् । क्षणमै समिति गठन गरेर जिम्मा दिने अनि क्षणमै भङ्ग गर्ने मन्त्री पौडेलको काँचोपनाप्रतिको रीस पनि हुनसक्छ उपाध्यक्ष शेर्पामा ।
मन्त्रालय र खेलकुद परिषदबीच विवाद त साम्य भयो । तर नेपाल ओलम्पिक कमिटिको विवाद भने फेरि बल्झिएको छ । सर्वोच्च अदालतको फैसला कार्यान्वयन निर्देशनालयले यसअघि आफूले गरेको फैसला कार्यान्वयन गर्न गराउन राष्ट्रिय खेलकुद परिषदलाई ताकेता गर्दै पत्र पठाएपछि ओलम्पिक कमिटिको विवाद फेरि बल्झिएको हो ।
सर्वोच्च अदालतले ०६७ साल असोज १८ गते रुक्मशम्शेर राणा अध्यक्ष रहेका बेलाकै ओलम्पिक कमिटिको टिमलाई मान्यता दिंदै ध्रुवबहादुर प्रधान अध्यक्ष रहेको ओलम्पिक कमिटिलाई अवैध घोषणा गरेको थियो । ०५४ सालमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंमा दर्ता भएको ओलम्पिक कमिटिको निरन्तरता ०६२ सालमा राष्ट्रिय खेलकुद परिषदमा दर्ता भएको ओलम्पिक कमिटि नभएको सर्वोच्चको ठहर थियो । जबकि प्रधान राणा कार्यकालका महासचिव थिए । अनि राणाले छाडेसंगै प्रधान निर्वाचित अध्यक्ष भएका थिए ।
प्रधानले आफ्नो नेतृत्वमा दोस्रो कार्यकाल खाइरहेका छन् । खेलकुद परिषदले पनि चार वर्षसम्म त्यही प्रधानको ओलम्पिकसंग सहकार्य गर्दै आएको छ । किनकि कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सहभागीता जनाउन ओलम्पिक कमिटिकै सहारा लिने गरिन्छ । सरकारले चाहँदैमा मात्र केही हुँदैन । ओलम्पिक सरकारको मातहतमा चल्दैन । यो स्वतन्त्र हुन्छ । तर देशको कानुन भने पार गर्न पाउँदैन । त्यसभित्रै रहेर ओलम्पिकले काम गर्दै आएको छ ।
चार वर्षदेखि सर्वोच्चको आदेश विपरीत राष्ट्रिय खेलकुद परिषदले प्रधान अध्यक्ष रहेको ओलम्पिक कमिटिसँगै सहकार्य गर्दै आएको छ । अहिले प्रतियोगिताको मुखमा सर्वोच्चले निर्णय कार्यान्वयन गराउन खेलकुद परिषदलाई ताकेता गर्नुलाई खेलकदवृत्तमा अर्थपूर्ण रुपले हेरिएको छ । सर्वोच्चको पत्र पाएसंगै सर्वोच्चकै आशिर्वादले टिकेका सदस्यसचिव लामाले आदेशको सम्मान गर्दै आसन्न बोर्ड बैठकबाट सो निर्णय कार्यान्वयन गर्न आवश्यक व्यवस्था मिलाउने बचन दिएका छन् ।
तर, प्रधान अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक कमिटि आइओसीका नेपालका लागि आधिकारिक अध्यक्ष हुन् । उनलाई हटाएर राणाको नेतृत्वलाई आइओसीले कदापि स्वीकार्ने छैन । यो अवस्थामा सर्वोच्चले परिषदलाई दिएको आदेशले बखेडा निक्लने निश्चित छ । बुजु्रकहरु भन्छन् – आदेशको पालना जब चार वर्षसम्म नगरेर केही फरक परेन भने अब केही महिना नगर्दैमा के फरक पर्ला र । तर सर्वोच्चको आदेश पालना नगर्नु अदालतकै अपहेलना हो । तर अदालतले चार-चार वर्षसम्म के हेरेर बस्यो भन्ने चर्चा पनि खेलकुदवृत्तमा उठ्न थालेको छ ।
यता, धु्रबबहादुर प्रधानले पनि इन्चेन एसियाडको तयारी तीव्र पारेका छन् । आफू मातहतका खेल संघसंग कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने विषयमा गहन छलफल गरेका छन् । समयमै सहभागीता जनाउने खेल र खेलाडीको नाम दिन सकिएन भने आन्तरिक तयारीले केही गर्नेवाला छैन । त्यसका लागि पनि प्रधान एण्ड कम्पनी तातेको हो । यो विषयमा गम्भीर भएर राखेपले खेल संख्या र खेलाडीको नाम दिनु उपयुक्त हुनेछ ।
चाहे जे होस् एसियाड हरेक नेपाली खेलाडीको चाहना हो । ओलम्पिकपछिको ठूलो प्रतियोगिता एसियाड हो । ओलम्पिकमा पुग्न कठिन छ । एसियाडमा धेरै खेलाडीले सहभागीता जनाउन पाउँछन् । तसर्थ यो खेलकुद महाकुम्भमा नेपाली खेलाडीलाई सहभागीता जनाउनबाट बञ्चित नगरियोस् । जब खेलकुद परिषदको अहिलेसम्मको सहकार्य धु्रबबहादुर प्रधान नेतृत्वकै ओलम्पिक कमिटिसंग भइरहेको छ भने खेलकुदको महाकुम्भका बेलामा रुक्मशमशेरलाई अगाडि ल्याउने काम गर्नुको तुक छैन । होला, विवाद आफ्नो ठाउँमा छ । तर यहाँ सवाल युवा समय खेलमै बिताएको एक खेलाडीको इच्छा र आकांक्षामाथि उठेको छ ।
मानिसभन्दा ठूलो कानुन हुन सक्दैन । परिस्थितिले पाठ सिकाउँछ । तसर्थ विवादलाई कुनै कुनामा राखेर कम्तीमा एसियाडमा धेरैभन्दा धेरै खेलाडीको सहभागीता हुन दिऔं । अनि फर्किएपछि बहस चर्काउँला । रुक्मशमशेर अहिले अगाडि आए पनि उनको नेपाल बाहिर काम गर्ने हैसियत रहने छैन । जेसुकै होस् अहिलेका ओलम्पिकका आधिकारिक अध्यक्ष प्रधानलाई नै ठान्नु उपयुक्त हुनेछ
प्रकाश लामिछाने ।
काठमाडौं । फेसबुक, ट्वीटर लगायतका सामाजिक संजालहरुले मानिसलाई जति खुसी थप्दै, सहज संजालको अनुभूति दिएको छ त्यतिनै दुःख, असहजता र समस्यामा पार्ने गरेको छ ।
पछिल्लो समय बालक देखि वृद्ध उमेरसम्मका मानिसहरुको बिचमा लोकप्रिय बन्न सफल भएको फेसबुक लगायतका सामाजिक संजालहरुले कतिपयको जीवन निमार्ण गरेको छ, दुःखबाट उद्दार गरेको छ भने कतिको नैतिकतासँगै ज्यान पनि लिएको खबरहरु सार्वजनिक भइरहेको छ ।
पछिल्लो समय फेसबुक लगायतका सामाजिक संजालको सहि प्रयोगले कसैको उद्दार गर्न सकिने, मनका कुराहरु साथीहरुमाझ राख्न सहजहुने जस्ता काममा टेवा पुर्याएको छ भने वर्षौसम्म छुट्टिएर रहनु परेका साथीहरु र परिवारजनलाई नजिक बनाइदिएको छ ।
त्यस्तै पछिल्लो समय नेपालमा मौलाएको अनलाईन पत्रकारितालाई फेसबुक र ट्वीटर लगायतका सामाजिक संजालहरुले निकै ठूलो सहयोग गरेको छ । सामाजिक संजालको माध्यमबाट विश्वभर फैलिएका मानिसहरुले समाचार तथा जानकारीहरु प्राप्त गर्न सकेका छन् । अनलाईन पत्रकारिताको एउटा पाटो बनेको छ सामाजिक संजाल ।
बिकृती पनि
सामाजिक संजालको प्रयोगसँगै प्रयोगकर्ताहरुले यसको दुरुपयोग गर्न थालेका छन् । निशुल्क प्रयोग गर्न पाइने भएको कारण यसको लोकप्रियता जति बढ्दो छ त्यतिनै मात्रामा दुरुपयोग पनि ।
सामाजिक संजालको दुरुपयोग गरेर विश्वमा धेरै ठूला ठूला घटना भएका छन् । फेसबुकमा अनैतिक प्रतिक्रिया पोष्ट गर्ने देखि अरुको नैतिकतामाथि नै प्रश्न उठ्ने गरि स्टाटसहरु पोष्ट हुने गरेको पाइन्छ ।
नक्कली प्रयोगकर्ता
सामाजिक संजालको लोकप्रियतासँगै यसको चरम दुरुपयोग हुनथालेको छ । विशेषगरी फेसबुकमा यसको प्रयोग बढी देखिन्छ ।
सामाजिक संजालमा पछिल्लो समय नक्कली खाताको बिगबिगी छ । यो समस्या विश्वभरमा नै छ । फेसबुकको प्रयोगले समाजमा पार्ने गम्भीर असरको ख्याल गर्दै चीन लगायतका विश्वका केही मुलुकमा फेसबुकमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको छ ।
नेपालमा फेसबुक मात्रै होइन अन्य सामाजिक संजालको समेत दुरुपयोग हुँदै आएको छ । खासगरी नेपालमा चर्चित सेलिब्रेटीहरुको नक्कली खाता बनाएर प्रयोगमा ल्याइएको पाइन्छ तर साईवर क्राइम सम्बन्धि कानून खुकुलो हुनाले यसको नियन्त्रण हुन सकेको छैन ।
नेपालमा महानायक राजेश हमाल, निखिल उप्रेती, भुवन केसी, नायिका रेखा थापा, शुष्मा कार्की, हाँस्य कलाकार सिताराम कट्टेल ‘धुर्मुस’, ‘माग्नेबुढा’, ‘तक्मेबुढा’ देखि लोकदोहोरी गायिक विष्णु माझी, गायक रामजी खाँड, राजु परियार, क्रिकेटर पारस खड्का लगायत सयौं सेलिब्रेटीको नाममा नक्कली फेसबुक खाता र फ्यान पेजहरु चलाइएको छ ।
त्यसरी चलाइएका कतिपए फेसबुकहरुमा कलाकारले नै चलाए जस्तैगरी सामान्य रुपमा आवश्यक स्टाटस मात्रै अपडेट गरिएको छ भने कतिमा अश्लील शब्द, चुट्कीला र अन्य सामाग्रीहरु पोष्ट गर्ने गरेको पाइन्छ ?
कसले चलाउँछ त सेलिब्रेटीको नाममा फेसबुक
सेलिब्रेटीको नाममा फेसबुक कसले चलाउँछ यो रहस्यको विषय नै बनेको छ । हालसम्म त्यसरी फेसबुक चलाउनेहरु पक्राउ परेका छैनन् तर प्रहरीमा भने केही उजुरीहरु परेका छन् ।
सेलिब्रेटीको नक्कली एकाउण्ट बनाएर फेसबुक चलाउनेहरु कतिपए त सेलिब्रेटीको फ्यानहरु रहेको अनुमान गरिन्छ तर पनि सत्य के हो त्यो बाहिर आउन सकेको छैन । यसरी सेलिब्रेटीको नाममा चलाइएको फेसबुक पेजहरुमा लाखौं लाइक छन् भने हजारौं साथीहरु ।
नक्कली फेसबुकको प्रयोगको विषयमा अनुसन्धान गरेरहेको महानगरीय प्रहरी परिसर हनुमानढोका बताउँछ । यसरी फेसबुकको प्रयोग गर्नेहरुले सेलिब्रेटीको नाममा किर्ते गर्नेको खोजी गरेको प्रहरीको भनाइ छ ।
यसरी चलाइएको फेसबुकको चलाउँदा प्रयोग हुने इमेल र आइपीका आधारमा खोजी गरिने प्रहरी बताउँछ । सामाजिक संजालमा हुने बिकृती रोक्न प्रहरी प्रयासरत रहेको र त्यस्ता फेक आइडी बनाएर चलाउनेहरुलाई साइबर ल अनुसार खोजी गरेर कारवाही गर्ने प्रहरीको भनाइ छ ।