आलु संसारभरी नै लोकप्रिय खाना हो । आलु जेसँग पनि मिल्ने भएकाकारण पनि यो लोकप्रिय खाना बनेको हो । यही आलुका स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले पनि निक्कै राम्रो खाना हो भन्ने धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ ।

आलुमा हुने गुणको विषयमा यहाँ चर्चा गरिएको छ ।



१ प्रयाप्त पोटासियम

आलुमा केरामा भन्दा बढी मात्रामा पोटासियमको मात्रा हुन्छ । एउटा आलुमा कम्तिमा १६०० मिलिग्राम पोटासियम पाइन्छ । जवकी एक दिनका लागि केवल ८०० ग्राम मात्र पोटासियम मानव शरीरका लागि प्रयाप्त हुन्छ । केरा खाने भन्दा आलु खाने मान्छेले धेरै पोटासियम प्राप्त गर्न सक्छ । पोटासियम मुटुको समस्या, मस्तिस्क घात रोक्न मद्दत गर्छ ।

२ फाइवरको मात्रा उच्च

आलुमा पाचन प्रणाली सहज तुल्याउन आवश्यक पर्ने फाइवरको मात्र उच्च हुन्छ । शरीरका लागि आवश्यक पर्ने फाइवरको लागि आलुको सेवन निक्कै हितकारी हुन्छ । आलुले मोटो पन नियन्त्रणका लागि पनि सघाउछ । आलुले कोलस्टोरलको समस्या र रगतमा सुगरको मात्रा नियन्त्रण गर्छ ।

३ सुन्तालामा  भन्दा बढी भिटामिन सी



आलुमा भिटामिन सीको मात्रा उच्च हुन्छ । दिनमा एउटा आलु सेवन गर्दा यसले शरीरका लागि आवश्यक पर्ने भिटामिन सीको आधा मात्रा दिन्छ । जुन पुरै पाकोको सुन्तालाको भन्दा बढी हो । शरीरमा रोगसँग लड्ने क्षमता विकाश गर्नका लागि भिटामिन सीको मात्रा आवश्यक हुन्छ । केही अध्यनले आलुले क्यानसरसँग लड्ने क्षमता समेत विकाश गर्ने देखाएका छन् ।

४ म्याग्नेसीको राम्रो श्रोत

आलु हाम्रो शरीरमा नभै नहुने अर्को खनिज म्याग्नेसीको राम्रो श्रोत हो । शरीर स्वस्थ राख्नका लागि यो खनिज अत्यावश्यक मानिन्छ । एउटा आलुमा एक दिनमा शरीरलाई चाहिने ३३ प्रतिशत म्याग्नेसि पाइन्छ । शरीरमा पाचन प्रणाली ठिक राख्न म्याग्नेसी अत्यन्त महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसले क्यान्सर र मुटुको रोगबाट बचाउने चिकित्सकहरु बताउँछन् ।

५ भिटामिन B6 को श्रोत

आलुमा शरीरमा आवश्यक पर्ने भिटामिन B6को उच्च मात्रा हुन्छ । एउटा मात्र आलुको सेवनले दिनमा शरीरलाई आवश्यक पर्ने ४६ प्रतिशत भिटामिन B6 प्रदान गर्छ । शरीरमा भिटामिन भिटामिन B6 अत्यन्तै आवश्यक छ । यसले शरीरका मांसपेसीलाई स्वस्थ राख्न र कोलस्टोरलको लेभल पनि नियमित बनाउँछ । दिमाग स्वस्थ राख्न पनि यो भिटामिन महत्वपुर्ण मानिन्छ । एजेन्सी

अत्याधिक ओजन अर्थात मोटोपनले ग्रसित हुँदा तपाईको उमेर ८ बर्षले घट्ने एक ताजा अध्यानले देखाएको छ । उक्त अध्यानका अनुसार मोटोपन धुम्रपान भन्दा पनि हानिकारक हुनसक्छ।


क्यानडाको मेकगिल युनिभर्सिटी र रिसर्च इन्स्टिट्युट अफ द म्याकगिल युनिभर्सिटी हेल्थ सेन्टरका सोधकर्ताहरुले शरिरको मोटोपन र आयुको सम्वन्धको बारेमा अध्ययन गरेका थिए। जसका अनुसार मोटोपन त्यतिनै हानिकारक हुन्छ जति,धुम्रपान गर्दा हुन्छ । सोधका अनुसार मोटोपनले गर्दा समय भन्दा पहिल्यै मधुमेह,र मुटु सम्बन्धि रोगले ग्रसित बनाउँदछ ।

सोधकार्ताले यस अध्यानको लागि अमेरिकका राष्ट्रिय स्वास्थ्य अनि पोषण परीक्षा सर्वेक्षण( २००३ देखि २०१० सम्म) को तथ्याङक प्रयोग गरेका थिए। परिक्षणमा ४००० जना मानिसमहरुका बारेमा अध्ययन गरिएको थियो।



अध्ययनमा २० देखि ३९ वर्षका स्वस्थ्य मानिसको तुलनमा बेस्सरी ज्यान मोटो भएका पुरुषको ८.४ वर्ष आयु घट्दछ भने बेस्सरी मोटा महिलाको ६.१ वर्ष आयु घट्दछ। यसै गरि बेस्सरी मोटाएका पुरुषले १८.८ थप बर्ष अस्वस्थ भएर गुजार्नु पछ भने यही महिलाहरुले १९.१ थप वर्ष अस्वस्थ भएर बिताउनु पर्छ।

चालिस देखी पचास दशकको उमेरमा रहेका मोटा पुरुषको ३.४ वर्षले आयु घट्द भने यही उमेर समुहका महिलाको आयु ५.३ वर्षले घट्दछ।

यसैगरि ६० र ७० को दशकका उमेर समुहका मोटा पुरुष तथा महिलाको आयु भने १ वर्षले घट्दछ भने ७ वर्ष थप अस्वस्थ जीवन बिताउनु पर्दछ।
अध्ययनले कम उमेर मोटोपनलाई ज्याद घातक देखाएको छ।

पहिले पहिले मुटुरोगलाई पाका मान्छेहरुको रोग मानिन्थ्यो । तर पछिल्लो समयमा मुटु रोग किशोर तथा युवाअवस्थाकै मानिसहरुमा समेत डरलाग्दो गरि फैलिएको पाइन्छ । मुटु रोग विश्वमा धेरै मानिसको ज्यान लिने प्रमुख रोग हो । त्यसकारण यसप्रति सावधान हुनैपर्छ ।

प्रायः गम्भीर अवस्थामा पुग्नुभन्दा अगाडि नै आफुलाई मुटुरोग रहेको कुरा थाहा पाउन सकिन्छ, केही लक्षणहरुको आधारमा । यदि त्यस्ता लक्षणहरु देखिए र उपचार तर्फ लागियो भने मुटुरोगबाट ज्यान गुमाउनुपर्ने जोखिम घट्ने विज्ञहरु बताउँछन् ।

तर मुटुरोगको प्रारम्भिक अवस्थामा उपचार नगर्ने र रोग छिप्पिँदै गएपछि भने त्यसको उपचार पनि कठीन र बढि महंगो समेत हुन्छ । त्यसरी कतै आफुलाई पनि मुटुरोग पो छ की ? भनेर सचेत बन्नुपर्छ ।

यी लक्षणहरु देखिएमा सचेत हुनुहोस् की तपाइँलाई पनि मुटुको रोग सुरु भैसकेको हुनसक्छ -



१. छाति दुख्ने, ढक्क फुल्ने वा भारी हुने- छातिमा बेचैनी हुने वा भारीपन महसुस हुनु हृदयाघातको मुख्य सूचकका रुपमा लिइन्छ । त्यसैले यदि तपाइँलाई यस्तो भैरहन्छ भने त्यसलाई हल्का रुपमा नलिनुस् । तत्कालै अस्पतालमा गएर जँचाइहाल्नुस् ।

२.सास फेर्न कठिनाइ हुने- यदि तपाइँलाई स्वास लिन बल लगाउनु पर्छ वा केही बेर हिँड्दैमा अप्ठेरो भएर गल्नुहुन्छ भने पनि त्यो मुटुरोगको लक्षण हुनसक्छ ।

३. धेरै पसिना आउने- गर्मी महिनामा तथा धेरै परिश्रम गर्दा पसिना आउनु स्वभाविकै हो । तर यदि चिसो याममा तथा बसेको बस्इै पनि पसिना तरतरी आउँछ भने त्यो मुटुरोगको लक्षण हुनसक्छ । त्यसैले तुरुन्तै जँचाइहाल्नुस् ।

४. वाकवाक लागिरहने- नियमित रुपमा वाकवाक लाग्नु पनि हृदयरोगको लक्षण हुनसक्छ । मुटुको धमनी अवरुद्ध भएको कारणले यस्तो भएको हुनसक्छ । वाकवाक लाग्ने, निकै थकाइ तथा कमजोरी महसुस हुने र तनाव महसूस हुने जस्ता लक्षण खतराका सूचक हुनसक्छन् ।

५.हात झझमाउने तथा चेतनावीहिन बन्ने- यदि तपाइँको हात बारम्बार झमझमाउँछ वा चिमोटेको समेत थाहा नपाउने गरि सिथिल हुन्छ भने सचेत बन्नुहोस् । यसो हुनु भनेको मुटुरोग तथा प्यारालाइसिस लगायतको लक्षण हुनसक्छ ।

६.सरीरको कुनै अंगले काम गर्न छाड्नु- यदि सरीरको कुनै भाग जस्तै काँध, हात वा गर्धनको पछिल्लो भागले काम गर्न छाड्यो वा छुँदा पनि थाहा हुँदैन भने हेलचेक्राई नगर्नुहोस् । त्यो मुटुरोगको लक्षण हनुसक्छ ।

७. बोल्दा कठिनाइ हुने, जिब्रो लरबरिने- यदि तपाइँलाई बोल्दाखेरि अप्ठेरो महसुस हुन्छ, स्पष्ट उच्चारण गर्न सक्नुहुन्न वा जिब्रो लरबरिन्छ भने त्यो मुटुरोगको लक्षण हुनसक्छ । एजेन्सीको सहयोगमा

धेरैजसो प्रसूति भएकी महिलाले सोचे भन्दा चाँडै उनीहरूमा पुनः प्रजनन् क्षमता विकास हुने र स्तनपान गर्ने अवधिमा परिवार नियोजनको कुन उपाय अपनाउने सम्बन्धमा अभैm पनि द्विविधा रहेको देखिन्छ ।  ब्रिटिस प्रिग्नेन्सी एड्भाइजरी सर्भिसले नयाँ आमा बनेकालाई सम्बोधन गरी प्रजनन् क्षमता विकास र परिवार नियोजनको उपयुक्त साधन बारेमा स्पष्ट
पारेको छ ।  प्रसूति भएको केही समयपछि नै कतिपय महिलाले बिनायोजना पुनः गर्भधारण गरेको देखिन्छ ।  यसैले ब्रिटिस एड्भाइजरीमा भनिएको छ– प्रसूति भएको २८ दिनमै प्रजनन् क्षमता फर्कन सक्छ तापनि तत्काल पुनः गर्भवती हुने इच्छा छैन भने महिलाले प्रसूति भएको २१ दिनपछि नै परिवार नियोजनको साधन प्रयोग गर्न थाल्नु पर्छ ।  स्तनपानले नचाहेको गर्भधारण गर्नबाट बचाउन ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ तर यसमा कडा नियम अपनाउनु जरुरी छ ।  यसका लागि शिशु छ महिना भन्दा कम उमेरको हुनु पर्छ र आमाले नियमित रूपमा एक दिनमा चार घण्टा र राति छ घण्टाको अन्तरालमा स्तनपान गराउनु पर्छ ।  यसअतिरिक्त उनीहरूमा रजस्वला पुनः सुरु भएको हुनुहुँदैन ।  स्तनपान गराइरहेका महिलाले प्रोजेस्ट्रोजेनमा आधारित परिवार नियोजनका साधन जस्तो कि रिङ प्रयोग गर्न सक्ने सुझाव दिइएको छ ।

२२ मङ्सिर, काठमाडौँ ।

दुवै फोक्सो काम नलाग्ने बनाउने पानीबाट सर्ने लिगिनायर्स नामक नयाँ रोग देखा परेको छ। स्वास्थ्य सेवा विभागअन्तर्गत इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले आइतबार रोगको संक्रमण फैलिन नदिन किटाणुमुक्त पानीको व्यवस्था नभएसम्म पानीका फोहोरा बन्द गर्न सर्वसाधारण र संघसंस्थालाई आग्रह गरेको छ।

उक्त रोग काठमाडौं कालीमाटीका दुईजना पुरुषमा देखिएको महाशाखाका प्रमुख डा. बाबुराम मरासिनीले बताए। बल्खुस्थित बयोधा अस्पतालमा केही साताअघि उपचारका लागि भर्ना भएका ती बिरामीमा रोग देखा परेको हो। लक्षण शंकास्पद भएपछि अस्पतालका चिकित्सकले बिरामीको पिसाब पटक-पटक जाँच गरेका थिए। रोग पुष्टि हुन नसकेपछि ललितपुरस्थित संयक डाइग्नोसिस सेन्टरमा जाँच गर्दा उनीहरूलाई लिगिनायर्स रोग लागेको प्रमाणित भएको थियो। रोग पुष्टि भएलगत्तै अस्पतालका चिकित्सकले महाशाखालाई खबर गरेका थिए।



केही महिनायता पोर्चुगलमा लिगिनायर्सको प्रकोप फैलिँदा ११ जनाको ज्यान गइसकेको छ। त्यहाँ यसबाट पीडित करिब चार सयजना अस्पताल भर्ना भएका छन्।

यो दुवै फोक्सो काम नलाग्ने अवस्था उत्पन्न हुने रोग हो।  रोगको रोकथाममा विशेष ध्यान दिन सबै अस्पताल र होटेललाई आग्रह गर्दै महाशाखाले विज्ञप्तिमार्फत यस्ता बिरामीलाई छुट्टै आईसीयू र वार्डमा भर्ना गर्न पनि अस्पतालहरूलाई अनुरोध गरेको छ।

मरासिनीका अनुसार पानीबाट मानिसमा सर्ने गरेको यो रोग धूमपान गर्ने र रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता कम भएका मानिसमा देखापर्ने गरेको छ। यो रोग लागेपछि सुरुमा रुघा लाग्ने र बिस्तारै ज्वरो आउने, खोकी लाग्ने, सास फेर्न गाह्रो ह्रुने, पखाला लाग्ने, अचेत हुनेजस्ता लक्षण देखिन्छन्, आजको अन्नपूर्ण पोस्ट मा खबर छ ।
यो रोग नेपालमा पनि देखिनुको कारण पत्ता लगाउन बिरामीलाई निगरानीमा राखेर थप अनुसन्धान भइरहेको बताए।  नेपाली हेडलाईन बाट साभार

 के तपाईंको घाटिमा सधै  खराब रहन्छ ? यो मौशम परिवर्तनको असर् हो भनेर वा खान पानमा आएको परिवर्तनको असर् भनेर नबस्नुहोस् । गलाको खराश टन्सिल वा गलाको गम्भिर समस्या पनि हुन सक्छ । कसरी बच्ने यसबाट ? यो पढ्नुहोस् |


 मौसमको बदलाव संगै गलामा हल्का खसखस  हुनु वा गलमा तिखो घोचाइ महसुश हुनु सामान्य कुरा हो । यो अवस्थामा गलामा खिच खिच हुनु र बोल्नमा समस्या हुनु सामान्य हो । भाईरस वा ब्यक्टेरिय को करणले यो
समस्या देखिन्छ । कहिले कही एलर्जी र धुमपानको करणले पनि घाटीमा खश खश   हुन्छ । यस्ता धेरै समस्याहरु आँफै समाधान हुन्छन तर केही यस्ता जिद्दी समस्या हुन्छन जो सजिलै जादैनन । त्यस्ता समस्यालाई राम्रो उपचारको जरुरी हुन्छ । आमरुपमा मानिशहरू घाटीको खश खस लाई त्यती ध्यान दिदैनन र लापरबाही गर्छन् तर यो समस्या त्यती सजिलो छैन र राम्रो उपचार गरिएन भने गम्भिर समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

                                 

घाटीमा आउने खश खस  घाटीको इन्फेक्सन हो । जसमा गलामा कर्कश आवाज आउने, हल्का कासो लाग्ने र हल्का ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, गला दुख्ने जस्ता लक्षण देखिन्छन । 

 हाम्रो गलामा दुबैतर्फ टन्सिल हुन्छ जसले धुलो, ब्यक्टेरिया र भाईरशलाई गलामा जानबाट रोक्ने काम गर्छ । तर कहिले कही यो आँफै इन्फेक्टेड हुन्छ र आफ्नो काम गर्न सक्दैन । जसलाई टॉन्सिलाइटिस भनिन्छ । जसमा घाटी भित्र दुबैतर्फ टॉन्सिल्स गुलाबी वा रातो हुन्छ । इन्फेक्सन हुँदा यिनिहरु अली ठुला र अली बढी राता हुन्छन । कहिले कही यसमा सेतो कत्ला जस्तो पनि देखिन सक्छ । सधरणतया यो समस्या उचित देखभाल र एन्टिबायोटिकले निको हुन्छ तर स्ट्रेप्टोकॉक्कस हिमोलिटीकस नामक भाईरसको करणले यो समस्या देखियो भने अलिक गम्भिर हुन्छ । तव यो संक्रमण ह्रीदय र गुदामा पनि फैलिन्छ र गम्भिर हुन्छ ।


 यस्तो अवस्थामा नियमित रुपमा नुन हालेको मनतातो पानीले गार्गेलिङ गर्नुपर्छ । गलामा आराम मिल्छ ।
अदुवा, इलायची र मरिचको चियाले गलाको खश खसमा धेरै  आराम मिल्छ । यसमा जीवाणुरोधक गुण पनि हुन्छ र यो चिया नियमित रुपमा सेवान गर्नाले गलामा आराम मिल्नुको साथै गलाको खश खस  हराएर जान्छ ।

धुमपान र ज्यादा मसालेदार खानादेखी टाढै रहनुहोस् 

खानामा बिशेष साबधानी आपनाउनुहोस् । फ्रिज को वा अन्य कुनैपनी चिसो चिजको सेवान नगर्नुहोस् । सधैं मनतातो पानी पिउने गर्नुहोस् । त्यसमा अदुवाको धुलो हल्का मिसाउने र ताजा कागतीको रस १,२ थोपा मिलाउनाले अधिक आरमा मिल्छ । सावधानि नै यो समस्याको मुल हल हो ।

सधैं धुलो, धुवा र चिसो बाट बच्नुहोस् , राम्रो मास्कको प्रयोग गर्नुहोस् ।   समस्या देखिनासाथ तुरन्त चिकित्कसको सल्लाह लिनुहोस् ।

चाउचाउ नेपालमा सबैभन्दा लोकप्रिय स्न्याक्समा पर्छ । छिटोछरितो र स्वादिलो हुने हुँदा हामी मध्ये धेरैले चाउचाउ सेवन गरिरहन्छौं ।

बच्चालाई मात्र होइन जवान र बृद्धहरुसम्म पनि चाउचाउ मन पराउँछन् । तर यही लोकप्रिय खाजा चाउचाउ स्वास्थ्यका लागि भने राम्रो हुँदैन भन्ने कुरा थाहा नहुन सक्छ ।



वुमन्स हेल्थमा प्रकाशित शोधका अनुसार चाउचाउको नियमित सेवनले हामीलाई विभिन्न प्रकारका रोग निम्तिने खतरा हुन्छ ।
यो शोधका अनुसन्धानकर्ताहरुले चाउचाउले मानिसहरुका मधुमेह, मुटु सम्बन्धी रोग र मस्तिस्क घात जस्ता खतरा हुने बताएका छन् ।
चाउचाउले कार्डियोमेटाबोलिक सिन्ड्रोम नामक अवस्था पैदा हुने र यसले मुटुमा विभिन्न समस्या पैदा गर्ने शोधकर्ताहरुको भनाइ छ ।
चाउचाउका कारण पाचनप्रणालीमा समेत समस्या हुने समेत बताइएको छ ।

हप्तामा २ पटक चाउचाउ सेवन गर्नेलाई पाचन प्रणालीमा समस्या आउने खतरा ६८ प्रतिशत हुन्छ ।
भेलोर विश्वविद्यालयका शोधकर्ताहरुले सन् सन् २००७ देखि २००९ सम्म महिलाहरुमाथि यो अध्यन गरेका थिए ।
चाउचाउमा हुने क्यालोरी, रिफाइण्ड कार्बोहाइड्रेट्, स्यचुरेटेड फ्याट् र सोडियमको उच्च मात्राले महिलाहरुलाई धेरै नै घाटा गर्ने उल्लेख छ ।

काठमाडौं, ल्वाँङलाइ नेपाली खानामा बिशेष ठाउँ दिइएको छ । यसको उपयोगबाट खानामा स्वाद आउँदछ, साथसाथै यसमा केही महत्वपूर्ण गुणहरू समेत रहेका हुन्छन । यसको उपयोग तेल तथा एन्टीसेप्टिकका रुपमा गर्ने गरिन्छ । ल्वाँङमा तपाइँको स्वास्थ्यलाइ तन्दुरुस्त राख्नका लागी कयौं गुणहरू रहेका हुन्छन ।

ल्वाँङमा हुने एक बिशेष प्रकारको स्वाद यसमा हुने एक तत्व युजेनलको कारणले हुने गर्दछ, यहि तत्वका कारण यसका एक बिशेष किसिमको गन्ध उत्पन्न हुन्छ । यद्दपी, ल्वाँङ हरेक मौसममा हरेक उमेरका मानिसहरूका लागी लाभदायक छ तर सर्दीको मौसममा यसको बिशेष महत्व रहेको छ, किनभने यसमा गर्मी गर्ने तत्व धेरै हुन्छ । ल्वाँङको तेलले निकै गर्मी गराउँदछ, यसका कारण यसको निकै सावधानीसंग प्रयोग गर्नु पर्दछ । जब तपाइँ यसलाइ आफ्नो त्वचामा प्रयोग गर्नुहुन्छ, त्यतिबेला यसलाइ केही अन्य कुरामा मिलाएर लगाउनु पर्दछ ।



यहाँ ल्वाँङका १० गुणहरूका बारेमा चर्चा गरिएको छ

१. दांतहरूमा हुने पीडामा ल्वाँङको प्रयोगले राहत मिल्दछ र यही कारणले ९९ प्रतिशत टूथपेस्टमा हुने पदार्थहरूको लिस्टमा ल्वाँङको बिशेष रूपमा प्रयोग हुने गर्दछ ।

२. खोकी र गन्हाउने स्वासको उपचारका लागी ल्वाँङको प्रयोग गर्न सकिन्छ । ल्वाँङको नियमित प्रयोगले यी समस्याहरूबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ । तपाइँ ल्वाँङलाइ आफ्नो खानामा तथा यसलाइ सुपका साथमा खान सक्नुहुन्छ ।

३. सामान्य रूपमा हुने सर्दीलाइ ल्वाँङले ठिक गर्न सक्दछ । तपाइँ ल्वाँङको तेलको दश थोपा महमा मिलाएर दिनमा दुइ देखि तीन पटक प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ । जसले तपाइँको सर्दीलाइ ठिक गर्न सक्दछ ।

४. ल्वाँङमा दिमागी स्ट्रेसलाइ कम गर्ने गुण पनि हुन्छ । ल्वाँङलाइ तपाइँ तुलसी, पुदीना र अलायचीका साथमा प्रयोग गरेर सुगन्धित चिया बनाउन सक्नुहुन्छ, साथै यही मिक्स तपाइँ महका साथमा प्रयोग् गरे स्ट्रेसबाट छुटकारा पाउन सक्नुहुन्छ ।

५. यदि तपाइँ त्वचा सम्बन्धी समस्याहरू जस्तै, पोतो, ब्ल्याकहेड्स,र व्हाइट हेड्सबाट चिन्तित हुनुहुन्छ भने यसको उपाय ल्वाँङको तेलमा लुकेको छ । तपाइँले यसलाइ आफ्नो फेसप्याकमा मिलाएर प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ किनभने यो निकै पोल्ने हुन्छ, यसको सिधै त्वचामा प्रयोग गर्न हुँदैन ।

६. ल्वाँङको तेलमा अन्य कुनैपनि तेलको तुलनामा सबैभन्दा धेरै एन्टीअक्सीडेन्ट गुणहरूले भरपूर हुन्छ । एन्टीअक्सीडेन्ट स्वस्थ त्वचा र शरीरलाइ तन्दुरुस्त राख्नमा निकै उपयोगी हुन्छ । ल्वाँङ तेलमा मिनरल्स जस्तै पोटाशियम, सोडियम, फस्फोरस, आइरन, भिटामिन A, र भिटामिन C अत्यधिक मात्रामा हुने गर्दछ ।

७. ल्वाँङको तेललाइ कुनै बिषालु किराहरूले टोकेमा घाउमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

८. ल्वाँङको प्रयोग गरेर बनाइएको चियाले केशलाइ निकै फाइदा पुर्याउँछ । ल्वाँङको चियालाइ केश कलर गर्न र स्याम्पु गरेपछि लगाउन सकिन्छ । यसलाइ चिसो बनाएपछि मात्र केशमा प्रयोग गर्नु पर्दछ । तपाइँको केशलाइ सुन्दर बनाउन यो निकै उपयोगी सावित हुन्छ ।

९. ल्वाँङबाट केशका लागी कन्डीशनर पनि बनाउन सकिन्छ । यदि तपाइँको केशमा छिटै लट्टा पर्ने जस्तो समस्या रहेको छ भने, यसबाट बनाइएको कन्डीशनर निकै असरकारक हुन्छ।

१०. ल्वाँङको उपयोगबाट उलटी आउने समस्या, डराउनु र मर्निङ सिकनेसमा आराम मिल्दछ । ल्वाँङको तेलमा केही अमिलो र थोरै चिनीका साथमा पानी राखेर पिउनु पर्दछ ।

यति धेरै उपयोगी ल्वाङको तपाइँ पनि प्रयोग गर्न थाल्ने कि ?

dainiknepal.com

एजेन्सी । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्युएचओ) का अनुसार इबोलाको भाइरस ज्यादै खतरनाक हुन्छ र यसबाट संक्रमित व्यक्ति निको भएपछि सम्म पनि धेरै दिनसम्म यसको प्रभाव रहिरहन्छ ।
डब्ल्युएचओले इबोलाको संक्रमणबाट निको भएपछि खासगरी पुरुषले कम्तिमा पनि ९० दिनसम्म रहन्छ । इबोला भाइरसको संक्रमण मुख्य रुपले रगतसँगै थुक लगायतमा समेत रहिरहन्छ ।



अहिलेसम्म इबोला भाइरसको संक्रमण सेक्सुअली हो वा होइन भन्ने बारेमा ठोस प्रमाण त छैन तर पुरुषहरुको यौनांग लगायतका स्थानमा समेत इबोला भाइरस पाइएको छ र ९० दिनसम्म सेक्सबाट टाढा रहन सल्लाह दिइएको छ ।
डब्ल्युएचओका अनुसार इबोला भाइरस वीर्यमा लामोसमय अर्थात एक महिनादेखि तीन महिनासम्म रहनसक्छ । यसकारण विशेषज्ञहरुले इबोलाबाट ठीक भएका मानिसहरुलाई ९० दिनसम्म सेक्सबाट बच्न या कण्डम प्रयोग गरेर सेक्स गर्न सल्लाह दिएका छन् ।
इबोला भाइरसका कारण अहिलेसम्म १६ हजार मानिसहरु संक्रमित भइसकेका छन् भने ५६८९ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन समेत यस कुरालाई पुष्टि गरेको छ । एजेन्सी

धेरै पढ्थ्यो, फलानो त खुस्केछ! गाँजा खान्थ्यो, साथी त खुस्केछ! कसैले असामान्य व्यवहार देखायो भने ऊप्रति हुने केही टिप्पणी हुन् यी। तर, मानसिक रोगको परिधि विशाल छ। नेपाली समाजमा यस रोगबाट

सिजोफ्रेनिया कडा खालको मानसिक रोग हो। खासगरी तन्नेरी यसबाट पीडित हुन्छन्। १५ देखि २५ वर्षका ऊर्जाशील युवायुवतीमा बढी देखिने यस रोगका कारण देशलाई नै अन्ततः ठूलो घाटा हुनेछ। राज्य नै मानसिक रोगीलाई सहयोग गर्न अग्रसर नहुने हो भने स्थिति झन् भयावह हुन सक्छ। सजना बराल र अम्मर जिसीले सिजोफ्रेनियाको त्रासदी मापन गर्न खोजेका छन्।

केस नं. १
श्रद्धा २३ वर्षकी भइन्। पाँच वर्षअघि उनी एमबीबीएस पहिलो वर्षकी विद्यार्थी थिइन्। त्यही बेला उनमा अनौठो खाले समस्या देखापर्योभ। होस्टेलमा बसेर अध्ययन गर्दै गरेकी श्रद्धाको समस्या सुनेर उनलाई यो ‘फुस्किछ’ भनेर उडाउने धेरै थिए। उनलाई एक्लै कोठामा बस्दा पनि अचानक सिनियर केटा साथी तथा पुरुष शिक्षकहरू बोलेको आवाज सुनेको जस्तो लाग्न थाल्यो। किताब पढेर बसिरहेको अवस्थामा केटा साथीहरूले जिस्काइरहेको जस्तो लाग्ने हुन थाल्यो। कोठाको सिलिङ फ्यान चल्दा पनि केटा साथीहरू नै बोलेको जस्तो लाग्ने भयो। उनलाई कोठामा एक्लै हुँदा पनि केटाहरूले किन हाँसिरहेकी? कसरी मस्केकी? भनिरहेका र अश्लील गाली गरिरहेका अनौठो महसुस हुन थाल्यो। उनलाई आफ्ना संवेदनशील अंगबारे केटाहरूले जथाभाबी टीकाटिप्पणी गरेको भान हुन्थ्यो। जब साथीहरू भेट्थिन, श्रद्धा पहिला उनीहरूलाई ‘मलाई तिमीहरूले किन जे मन लाग्छ त्यही भन्ने गरेको?’ भनेर कराउँथिन्। उनका केटा साथीहरू चाहिँ उनलाई ‘साइको’ भन्दै उडाउँथे। उनको समस्या बढ्दै गयो। उनले पढाइमा ध्यानै दिन सकिनन्। ट्वाइलेट जाँदा पनि कसैले हेरिरहेको जस्तो लाग्ने, ट्वाइलेटमा क्यामरा जडान गरेको छ कि जस्तो लाग्ने, दिसापिसाब गर्नका लागि कपडा खोल्न पनि नसक्ने जस्ता समस्या आइलाग्यो। महिनावारी हुँदा सरसफाइसमेत गर्न डराउन थालिन्। उनका सबै गतिविधि कलेजमा सँगै पढ्ने केटा तथा शिक्षकहरूले देखिरहेका छन् भन्ने दिमागमा आइरहनाले उनी झन्–झन् समस्यामा पर्न थालिन्।
मेडिकलको स्टुडेन्ट भएको र कलेजमा मानसिक रोग विभाग पनि भएकाले उनको रोग पत्ता लगाउन खासै कठिन भएन। लक्षणका आधारमा चिकित्सकले उनलाई ‘सिजोफ्रेनिया’ नामक गम्भीर मानसिक रोग लागेको निर्क्योल गरे। तर, उनको कलेजले उपचारमा सघाउनुको सट्टा उनलाई पढ्न नसक्ने भन्दै कलेज छोड्न बाध्य बनायो। उनी चिकित्सकहरूको माझमा पनि अपहेलित भइन्। सबैले ‘साइको’ भन्दै उनको खिल्ली उडाउन थाले। उनले विभिन्न अस्पताल र चिकित्सकसँग उपचार गराइन् तर उनको अवस्थामा सुधार आएन। सेवन गरेको औषधिको साइड इफेक्टका कारण उनले थप समस्या भोग्नुपर्योध। एक वर्षदेखि पाटन अस्पताल मानसिक रोग विभागमा उपचार गराइरहेकी श्रद्धाको स्वास्थ्य अवस्थामा अहिले निकै सुधार आएको छ। अस्पतालले उनलाई विद्युतीय कम्पन उपचार (इलेक्ट्रिकल सक थेरापी) गरिरहेको छ। उनी अहिले पद्यकन्या क्याम्पसमा अध्ययन गर्न थालेकी छिन्।
केस नं. २
३८ वर्षीय सुमन एक सरकारी कार्यालयका लेखापाल हुन्। उनले जागिर खान थालेको १५ वर्ष भयो। विगत १० वर्षदेखि उनी पनि अनौठो समस्याले ग्रसित छन्। उनलाई आफूसँगै काम गर्ने अफिसका सबै स्टाफ उनीविरुद्ध लागेको जस्तो लाग्छ। सबै मिलेर भ्रष्टाचारमा फसाउन थालेको जस्तो लाग्छ। अफिसको हरहिसाब उनैले हेर्ने भएकाले उनी कसैलाई कुनै कागज छुनसमेत दिँदैनन्। हाकिमले हिसाबकिताबको फाइल माग्दा उनी निकै नै समस्यामा पर्छन्। फाइल हाकिमको टेबलमा राखेपछि उनको होस गुम भएजस्तो हुन्छ। उनी जे सोचिरहेका छन्, त्यो अरूले थाहा पाइसकेको जस्तो लाग्ने हुन्छ। अफिसको कामकाजमा कसैको पनि विश्वास नगर्ने, सबैसँग तर्केर हिँड्ने, अरूले मद्दत गर्न खोज्दा रिसाउने, बेलाबेलामा आक्रामक हुने जस्ता लक्षण सुमनमा थियो। सुमनकी श्रीमती अस्पतालको नर्स हुँदा पनि उनी उपचारका लागि अस्पताल आइपुग्न वर्षौं लाग्यो। रोग लागेको धेरै वर्षसम्म त उनको स्वभाव नै यस्तै होला भनेर सबै झुक्किए। जब उनकी श्रीमतीले आफ्नो श्रीमान्लाई मानसिक समस्या रहेको भेउ पाइन्, त्यसपछि उनको उपचार सुरु गराइन्। सुमनको पनि हालसालैबाट उपचार सुरु भएको छ। उपचार सुरु गरेपछि अरूमाथि शंका गर्ने उनको लक्षणमा निकै सुधार आएको छ। उनी अहिले अफिसको काम सहज ढंगले गर्न सक्ने भएका छन्।


के हो सिजोफ्रेनिया?
सिजो अर्थात् टुक्रिएको र फ्रेनिया अर्थात् मन। यी दुई ग्रीक शब्द मिलेर सिजोफ्रेनिया बनेको हो। धेरैलाई यो शब्दको अर्थ टुक्रिएको व्यक्तित्व भन्ने गलत धारणा रहेको डा. शाक्य बताउँछन्।
यो एक प्रकारको सोच्ने प्रक्रियामा हुने गम्भीर मानसिक रोग हो। सिजोफ्रेनियामा इन्द्रियका असाधारण महसुस, सोचविचारमा असाधारण भ्रम हुने गर्छन्। जसले गर्दा गलत भाव, मिजास, गतिविधि आदि हुने हुन्छ। यो रोग लागेकाले अनौठो व्यवहार गर्छन्। यो एक किसिमको साइकोसिस हो। रोगीले वास्तविकता र अवास्तविकता छुट्याउन नसक्ने हुन्छ। ‘उपचार गर्दा पनि पूरा ठीक नहुने, प्रायः जिन्दगीभर लक्षणहरू आउने–जाने भइरहने आदि कारणले गर्दा यसका रोगीहरूले विश्वको आधी जस्तो मानसिक अस्पतालका शऒ्ढया ओगटिरहेका हुन्छन् भन्ने गरिन्छ,’ डा. शाक्य भन्छन्, ‘यो रोग लागेकाहरू सम्भवतः सबैभन्दा बढी सामाजिक अपहेलना र दुर्व्यवहारका शिकार हुने गरेका छन्। सिजोफ्रेनिया के कारणले हुन्छ भन्ने तथ्य अहिलेसम्म पत्ता लागेको छैन।’
कसरी चिन्ने सिजोफ्रेनिया?
सिजोफ्रेनियाका लक्षणहरू निकै व्यापक एवं थरीथरीका हुन्छन्। सिजोफ्रेनिया भन्नलाई सबै लक्षण हुन जरुरी हुँदैन। एकै रोगीको फरक समयमा भिन्नाभिन्नै लक्षण र एक रोगीको लक्षण अर्कोको भन्दा पूर्णतया भिन्न हुन पनि सक्छ। वास्तवमा विशेषज्ञहरू माझ सिजोफ्रेनिया एउटा मात्र रोग नभई अनेक रोगहरूको एक समूह भन्ने अवधारणा पनि छ।
सिजोफ्रेनिया भएकाहरूको निद्रा एकदमै गडबड हुन्छ। जसका कारणले बिरामीले चुरोट, रक्सी र गाँजा जस्ता नशालु पदार्थको सेवन अत्यधिक मात्रामा गर्न थाल्छन्। जसले गर्दा रोगीमा देखिएका लक्षण नशा सेवन गरेर भएको भन्ने अनुमान प्रायः सबैले लगाउँछन्। त्यसपछि बिरामीलाई नशालु पदार्थको सेवनबाट छुटकारा गराउन विभिन्न उपाय गरिन्छ। तर, समस्या एकातिर समाधानको उपाय अर्कोतिर खोज्दा बिरामीले निकै दुःख पाउने गरेका छन्। धेरै सिजोफ्रेनियाका बिरामीले आफूलाई के भएको हो भन्ने पत्ता लगाउन नसकेर नै दुःख पाउने गरेका छन्। ‘बिरामीले त आफूलाई के भएको हो, त्यो सजिलै थाहा पाउने कुरा भएन,’ डा. शाक्य भन्छन्, ‘उसका अभिभावक पनि यो रोगसँग झुक्किन्छन्। कतिपय अवस्थामा चिकित्सकले पनि बिरामीमाथि विभिन्न किसिमका औषधि सेवन गराएर परीक्षणमात्र गरिरहेका हुन्छन्।’

रोगपूर्वका संकेत
– बाल्यकालीन मौनता, निस्क्रियता र अन्तर्मुखी स्वभाव
– किशोरावस्थामा पनि सामाजिक अन्तरक्रियाभन्दा एक्लै रमाउने
– अमूर्त विषयः दर्शन, धर्म आदिमा अनौठो रुचि देखाउने
– दीर्घकालीन टाउको, ढाड, पेट दुखाइ
– कमजोर पाचन समस्या
– अनौठो मिजास, बोली–व्यवहार, सोचविचार आदि
रोगी अवस्थाका लक्षण
– अनुचित लवाइ, हाउभाउ, गतिविधि, मूर्तिझैँ उभिरहने, अकारण अस्थिरता आदि
– अनुचित रिस, खुशी, उदासी, डर, चिन्ता वा भावविहीनता
– असामान्य इन्द्रिय स्वचालनः वास्तवमा नभएका, अरूले नसुन्ने ध्वनि, दृश्य, गन्ध आदि महसुस गर्ने।
– सिजोफ्रेनिया भएकाले प्रायः अवास्तविक ध्वनि सुन्ने गर्छन्। रोगीले आफूलाई गालीगलौज गरेको, उसको क्रियाकलापबारे अरूले कुरा गरेको आदि महसुस हुन्छ। कहिलेकाहीँ उनीहरू आफ्ना सोच फेरि प्रतिध्वनित भई सुन्ने पनि गर्छन्।


‘तन्नेरी सिध्याउने रोग’
डा. रवि शाक्य, प्रमुख
मानसिक रोग विभाग, पाटन स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान
मानसिक रोग भन्नासाथ मानिसहरू पागलपन भनी अर्थ लगाउँछन्। बृहत् नेपाली शब्दकोशले पागलको अर्थ बहुला, सन्की, हावा खुस्केको भनेको छ। त्यस्तै पागलपनलाई बहुला अवस्था, बौलट्टीपन भनेर अर्थ्याइएको छ। तर, आधुनिक चिकित्सा क्षेत्रमा मानसिक रोगको निकै फराकिलो परिधि र परिभाषा छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनले सन् १९७० मा स्वास्थ्यलाई ‘पूर्ण शारीरिक, मानसिक र सामाजिक सन्तुलनको अवस्था, न कि केबल रोगव्याधिको अनुपस्थिति’ भनी परिभाषित गरेको छ र मानसिक सन्तुलनलाई आफू र आफ्नो वरिपरिको वातावरणसित सामञ्जस्यता भनी अर्थ्याएको छ। यसरी मानसिक सन्तुलन पनि स्वास्थ्यको प्रमुख अंग हो भन्ने प्रस्ट छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनकै सन् १९९९ को तथ्यांकअनुसार मानवजातिको उत्पादनशीलताको व्यवधानमूलक प्रमुख १० रोगमध्ये पाँच वटा त मानसिक रोग नै पर्छन्। मानवमा सबैभन्दा बढी हुने मुटु तथा रक्तसञ्चारका रोगपछि दोस्रो बढी हुने रोग उदासीपन (डिप्रेसन) भन्ने मानसिक समस्या नै हो। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार करिब १५ प्रतिशत मानिस कुनै न कुनै प्रकारको मानसिक समस्याबाट पीडित छन्। मानसिक रोगलाई ‘मनोरोग’ भनिन्छ। मनोरोगअन्तर्गत अति सामान्य समस्या ‘टेन्सन हेड्याक’ देखि अति कडा रोग सिजोफ्रेनियासम्म पर्छन्। विश्वमा करिब ५० करोड मानिस कुनै न कुनै प्रकारको मनोरोगबाट पीडित छन्। विश्वका १० खतरनाक रोगमध्ये मानसिक रोग दुई नम्बरमा पर्छ। सन् २०२० सम्ममा यो रोग पहिलो नम्बरमा पर्ने विश्व स्वास्थ्य संगठनको अनुमान छ। डिप्रेसन, मेनिया, सिजोफ्रेनिया, दुर्व्यसनी र डिमेन्सिया कडा खालका मानसिक रोग हुन्। डिप्रेसन रोग सबैभन्दा बढी पाइने मनोरोग हो। तर, दुर्भाग्यवश नेपालमा सचेतनाको अभावमा जनमानस, विद्वानवर्ग, स्वास्थ्यकर्मी एवं स्वास्थ्यनीति निर्माताहरूद्वारा अझै पनि मानसिक स्वास्थ्यलाई न्यून प्राथमिकता दिने, रोगीहरूलाई हेलचेक्य्राइँ र भेदभावपूर्ण व्यवहार हुँदै आएको छ। यससम्बन्धी थुप्रै गलत धारणा र अन्धविश्वास व्याप्त छन्।
सामान्य खालका मनोवैज्ञानिक समस्या २५ देखि ३० प्रतिशतसम्म मानिसको जीवनमा विभिन्न समयमा पाइन्छ। खासगरी समस्यासँग जुध्न नसक्दा मानिसलाई डिप्रेसन हुन सक्छ। तर, वंशानुगत रूपमा पनि मानसिक रोग लाग्ने सम्भावना देखिन्छ। मेहनत गर्न नछोड्ने, अनावश्यक कुरामा बारम्बार एकोहोरो नसोच्ने, लागुपदार्थ सेवन नगर्ने, मनमा रहेको समस्या अरूलाई बा”ड्ने गर्नाले मानसिक रोग लाग्ने सम्भावना कम भएर जान्छ।
सामान्य खालका मानसिक रोगमा डर लागिरहने, मुटु ढुकढुक गर्ने, हात हल्लने, टाउको दुख्ने, अचानक डराउने आदि पर्छन्। औÈधिसेवन र साइकोथेरापी गरेपछि यस्ता रोग निको हुन्छन्। अचानक हातखुट्टा नचल्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने, उल्टो कुरा गर्ने, काम्ने आदि लक्षण भएमा त्यसलाई कन्भर्सन डिसोसिएटिभ डिसअर्डर भनिन्छ। यो पनि सामान्य मानसिक रोग हो।
डिप्रेसन मध्यम खालको मानसिक रोग हो। यो रोगका बिरामी निराश हुने, दिक्क हुने, बारम्बार रुने गर्न सक्छन्। हातखुट्टा झमझम गर्ने, टाउको दुख्ने पनि हुन्छ उनीहरूलाई। डिप्रेसनका कतिपय बिरामीले आत्महत्यासम्म गर्न पुग्छन्। यो उपचार गरे निको हुने रोग हो।
लागुऔषध र रक्सीका कारण पनि मानसिक समस्या देखापर्छन्। बढी रक्सी सेवन गर्ने व्यक्तिमा छारे रोग लाग्न सक्छ। छारे रोग पनि मध्यम खालको मानसिक रोग हो। यो रोग लागेमा लामो समयसम्म औÈधि सेवन गर्नुपर्छ। सुस्त मनस्थिति पनि मध्यम खालको मानसिक रोग हो। उपयुक्त उपचार पाए यसको बिरामी निको हुन सक्छ।
बाइपोलर इफेक्टिभ डिसअर्डर कडा खालको मानसिक रोग हो। यो पटक–पटक दोहोरिने भएकाले यसलाई मनोचिकित्सकहरू पटके रोग पनि भन्छन्।
सिजोफ्रेनिया कडा खालको मानसिक रोग हो। यो सामान्यतया युवा अवस्थामा सुरु हुन्छ र प्रायः जिन्दगीभरि नै रहन्छ। यो रोगले विश्वको कुल जनसंख्याको एक प्रतिशत व्यक्तिलाई गाँजेको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनको हालको तथ्यांकअनुसार विश्वभर २ करोड ६० लाख मानिसलाई यो रोगले ग्रसित बनाएको छ। तन्नेरी अवस्थामा सुरु हुने र जीवनभर रहने भएकाले यो तन्नेरी सिध्याउने रोग हो।
यो रोगले बिरामीलाई दीर्घकालीन रूपमा आक्रान्त पार्ने भए पनि यसको वैज्ञानिक उपचार उपलब्ध छ। पूर्ण रूपमा निको नहुने र लक्षणहरू घटबढ भइरहने तर राम्रो उपचार उपलब्ध हुन सक्दा धेरै हदसम्म नियन्त्रणमा रहने रोग हो। रोगीहरूलाई राम्ररी मद्दत गर्न, समाजमा पुनःस्थापना गर्न, औषधिका साथै रोगबारे रोगी तथा उनका परिवार समाज सबैले उचित ज्ञान, सोचविचार र व्यवहार सिक्न र गर्न आवश्यक छ। द्वैध अर्थ लाग्ने व्यंग्यात्मक भाषा प्रयोग गर्ने, माया र घृणा चरम रूपमा व्यक्त गर्ने, परिवारमा सबै मिलेर एक्ल्याउने, फसाउने आदि वातावरणबाट रोगीलाई बचाउनुपर्छ। यो रोग लागिसकेपछि पनि कतिपय मानिसले मानव जातिको निम्ति सिर्जनात्मक साहित्य, कला, वैज्ञानिक अन्वेषण/आविष्कार गरेर अद्भूत योगदान गरेका उदाहरण छन्। यही रोगबाट ग्रसित गणितज्ञ जोन न्यासले नोबेल पुरस्कार पाएका थिए। सिजोफ्रेनिया लाग्दैमा जिन्दगी बेकार हुन्छ भनी सोच्नु गलत हो।
एजेन्सी

बालबालिकादेखि वृद्धसम्मलाई चाहिने भोजन पनि यिनै हुन्। तर, यी भोजनमध्ये केही यस्ता अन्न तथा फलफूलहरू छन् जसले मानिसको शरीर तथा मस्तिष्कलाई ताकत दिन्छन्, स्मरणशक्ति बढाउँछन्। यस्ता मस्तिष्कमैत्री अन्न तथा फलफूल गाउँघरका बगैंचा, करेसाबारी तथा वरपरका जंगलमै उपलब्ध हुन्छन्। त्यसैले यहाँ यस्ता खाद्यपदार्थका बारेमा उल्लेख गरिएको छ।
जमुना:जमुना त सबैले देखेको तथा खाएको फल हो। तर, जमुना मस्तिष्कवर्द्धक फल हो भन्ने कुरा धेरै कम मानिसलाई थाहा छ। वास्तवमा वर्षा ऋतुमा नेपालमा पनि प्रशस्त पाइने जमुना मानिसका लागि ज्यादै उत्तम फल हो। जमुनाले रक्तशोधन गरी चेहरालाई चमकदार बनाउँछ, चिडचिडापन हटाउँछ। यसले पेटको विकार हटाउँछ, मेमोरी बढाउँछ, बुद्धिलाई तीव्र बनाउँछ।बिहान र साँझ खाजाका रूपमा जमुना खानु ज्यादै उत्तम हुन्छ।
पालुंगो:बुद्धि तीव्र पार्ने तथा दिमागलाई दुरुस्त राख्ने खाद्यान्नका रूपमा पालुंगो त प्रकृतिको वरदान नै हो। मस्तिष्कका लागि योभन्दा उपयुक्त अर्को हरियो सागतपात छैन। पालुंगोमा भिटामिन ए, बी, सी, क्लोरोफिल, बिटा कैटोरिन, राइवोफ्लेबिन तथा सोडियम आदि हुन्छन्। माछामासुमा झैं प्रोटिन हुन्छ।
कतिपय बालबालिकालाई पालुंगो त्यत्ति स्वादिलो लाग्दैन तर यसको सेवनले मनलाई ताजा बनाउँछ, मस्तिष्कलाई ताकत दिन्छ। यो एउटा महत्त्वपूर्ण ब्रेन टनिक हो भन्‍ने कुरा पोषणविद्हरूले हालसालै प्रमाणित गरिदिएका छन्। त्यसैले हिजोआज विदेशमा पालुंगोको सेवन ह्वात्तै बढेको छ।
पालुंगो लाई विभिन्न तरिकाले सेवन गर्न सकिन्छ। सलादका रूपमा, तरकारी र सुप बनाएर पनि यसलाई खान सकिन्छ। बेलाबेलामा पालुंगोको तरकारी वा सुप बनाएर खानु निकै उत्तम हुन्छ। तर, अक्जेलिक एसिड हुने भएकाले किड्नीका रोगी तथा किड्नीमा पत्थरी जम्ने समस्या भएकाहरूले पालुंगो खान हुँदैन।
अमला:फलहरूमा अमला एक सर्वोत्तम फल हो। यो भिटामिन सीको भण्डार हो।यसले हाड, दाँत र गिजा बलियो बनाउँछ। अनुहारको कान्ति बढाई कपाल फुल्न दिँदैन। नेत्रज्योति बढाउँछ, मस्तिष्कलाई ऊर्जा दिन्छ। मस्तिष्कशक्ति तथा स्मरणशक्ति बढाउँछ। बुद्धि तीव्र बनाई शरीरमा बल-वीर्य वृद्धि गराउँछ। यसले हाई ब्लड प्रेसर, हृदयरोग, क्यान्सर, नपुंसकता, मन्दाग्नि, स्नायु रोग, चर्म रोग, कलेजो तथा मिर्गौलाको रोग, रक्त रोग, जन्डिस, टीबी, पिसाब तथा हड्डीका रोगहरू ठीक पार्न सहयोग गर्छ।
अमला त्रिदोषनाशक फल हो, अर्को बे्रन टनिक। अमलामा पाइने एन्टी अक्सिडेन्ट इन्जाइमले बूढोपन रोक्छ। अमलामा जति रोगप्रतिरोधक, रक्तशोधक तथा बल-वीर्यवद्र्धक तत्त्वहरू पाइन्छ, त्यति तत्त्व संसारका कुनै पदार्थ तथा औषधिमा पाइँदैन।
प्रतिदिन कुनै न कुनै रूपमा दुईचारवटा अमला खानु निकै राम्रो हुन्छ। अमलालाई अनेकौं तरिकाले प्रयोग गर्न सकिन्छ। जस्तै: काटेर सलादका रूपमा, अचार तथा मुरब्बाको रूपमा वा त्यसै पनि खान सकिन्छ। तर, बिहानको खाजामा दुईचारवटा अमलाको मुरब्बा (जाम) सेवन गर्नु सर्वोत्तम हुन्छ।
स्ट्रबरी:अमलाजस्तै स्ट्रबरी अर्को महत्त्वपर्ण फल हो। रातो तथा मीठो यो फलले मस्तिष्कलाई चुस्तदुरुस्त राख्छ। सम्भव भएसम्म बेलाबेलामा स्ट्रबरी खानु राम्रो हुन्छ।
बदाम:बदाम (आलमन्ड) ब्रेन फुडको राजा हो। यसमा शरीरलाई आवश्यक सबै पोषक तत्त्व हुन्छन्।यो मस्तिष्कका लागि निकै लाभदायक छ। बदाम दुई प्रकारका हुन्छन्, मीठो र अलि तीतो। मीठो कागजी बदाम नै स्वास्थ्यवद्र्धक हुन्छ। बदाम बालक, जवान तथा वृद्ध सबैका लागि उत्तिकै उपयोगी हुन्छ। बदामलाई पानीमा भिजाएर, बोक्रा हटाई पिसेर लेप बनाई दूधसँग खानु उत्तम हुन्छ। बदामको दूध तथा बदामको तेलले स्मरणशक्ति तथा नेत्रज्योति बढाउँछ। बदाम आई टनिक पनि हो।
ओखर:बदामजस्तै ओखर पनि बे्रन टनिक हो। ओखरको त रूपरंग नै ब्रेनजस्तै हुन्छ। तर, बदाम र ओखर नेपालमा उत्पादन हुँदैन। सम्भव भएसम्म नास्ताका रूपमा बदाम तथा ओखर खाने गर्नुपर्छ।
अंकुरित गेडागुडी:अंकुरित गेडागुडी त अमृत भोजन नै हो। शरीरशास्त्री भन्छन्, जबसम्म शरीरका कोषहरूकोनिर्माण तथा पुनर्निर्माण ठीकठीक रूपमा भइरहन्छ तबसम्म बुढ्यौली आउँदैन, शरीर स्वस्थ र बलियो बनिरहन्छ। तर, जब कोषहरूको निर्माण तथा पुनर्निर्माणको प्रक्रियामा विघ्नबाधा पर्छ तब कोषहरूको निर्माण र पुनर्निर्माणको गति मन्द हुन्छ। यसो भएपछि शरीर बूढो तथा कमजोर हुन थाल्छ। तर, भिटामिन ई, भिटामिन सी र कोलिनको पर्याप्त मात्रा प्रत्येक दिनको भोजनमा समावेश गरियो भने शरीरमा कोषहरूको निर्माण तथा पुनर्निर्माण प्रक्रिया ठीक ढंगबाट हुन्छ। जबसम्म यो प्रक्रिया ठीकसँग चल्छ, तबसम्म बुढ्यौली आउँदैन। प्रकृतिको नियमअनुसार बुढ्यौली आउँछ तर यी भिटामिन सेवन गर्ने हो भने ढिलो आउँछ। जस्तो कि ६० वर्षको बूढो पनि ४० वर्षको जवानजस्तो देखिन्छ। यस्ता भिटामिन अंकुरित गेडागुडीमा पाइन्छ। त्यसैले बिहानको खाजामा अंकुरित गेडागडी खानु सुनमा सुगन्ध नै हुन्छ।

अन्य ब्रेन फुड्स:स्याउ, लसुन, कालो अंगुर, कुरिलो, किसमिस, गाजर तथा बन्दागोभी आदिले पनि मस्तिष्कलाई पोषण तथा ताकत प्रदान गर्छ। पीपलको फल पनि मस्तिष्कका लागि निकै उपयोगी हुन्छ। पीपलको मौसममा पीपलको फल खानु निकै राम्रो हुन्छ। यसका साथै काँक्रो, लौका, फर्सी तथा खरभुजाको बीउ पनि ' ब्रेन फुड मानिन्छ। आयुर्वेदका अनुसार लसुन तामसिक पदार्थ हो तर यसको औषधीय गुण धेरै छ। लसुन खाँदा ब्लड प्रेसर घटाउँछ। रगत सफा गरी कोलोस्ट्रोल घटाउँछ। कग्निटिभ क्रिया प्रभावकारी बनाउन सहयोग गर्छ

प्याज : भान्सामा सधैं हुने प्याजले रगत पातलो पार्छ र कोलेस्टेरोल घटाउँछ । प्याजले एस्प्रिन औषधिको काम पनि गर्दछ । प्रतिदिन ५० ग्राम काँचो प्याज खानाले उच्च रक्तचाप नियन्त्रणमा सहयोग पुग्दछ ।

 भट्मास:  भट्मासले पनि कोलेस्टेरोलको स्तर कम गर्छ ।

तरबुजा : तरबुजाको सफा बाहिरी भाग, जसलाई प्रायः सधै फ्याँक्ने वा जनावरलाई खुवाइने गरिन्छ, त्यसबाट निस्कने रसले उच्च रक्तचाप कम गर्नुका साथै सारा शरीरमा शीतलता दिन्छ ।



 पुदिना :त्यस्तै पुदिनाको चिया धमनीका लागि राम्रो मानिन्छ र यो हृदयको धड्कन कम गर्न पनि लाभदायी छ ।

तुलसी : तुलसीले रक्तचाप कम गर्छ । ५ देखि १० वटासम्म तुलसीको पातको लेदो बनाएर दही या महीसँग बिहान सवेरै सेवन गर्नु पर्छ ।

गहुँको घाँस : गहुँको घाँसको रस रक्तचाप कम गर्न लाभदायक हुन्छ । प्रतिदिन १० देखि १५ ग्राम गहुँको घाँस यसका लागि पर्याप्त हुन्छ ।

नोट : उच्च रक्तचाप भएका व्यक्तिका लागि आहारामा पोटासियमयुक्त खाद्यपदार्थ प्रयोग गर्नु लाभदायी हुन्छ । पोटासियमले मुटुको काममा सकारात्मक असर पार्छ । यसका महत्वपूर्ण श्रोतहरु– गहुँ, खजुरी, आलु, बदाम, बन्दा, केरा तथा अन्य फलको रस, बीउ, खरबुजा आदि हुन् । क्याल्सियमले रक्तचाप घटाउन मद्दत पु¥याउँछ । क्याल्सियम दूध र दूधबाट बनेका चिज, हरियो पात भएका तरकारी,  रसदार फल, हरियो केराउ, बदाम, तिल र सूर्यमुखीको बीउबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

कोलेस्ट्रोल हाम्रो शरीरमा पाइने एक किसिमको बोसो हो। हामी धेरैलाई थाहा नहुन पनि सक्छ, रगतमा कोलेस्ट्रोलको मात्रा उच्च भएमा आर्टरीहरूलाई साँघुरो गवा बन्द गराउन सक्छ। यदि मुटुमा रगतको आपूर्ति गर्ने आर्टरी बन्द भएमा हृदयाघात हुन सक्छ र दिमागमा रगतको आपूर्ति गर्ने आर्टरी बन्द भएमा स्ट्रोक हुन सक्छ।

हामीले खाने खानामा तयारी कोलेस्ट्रोल करिब २० प्रतिशत रहन्छ भने बाँकी ८० प्रतिशत शरीरले बनाउँछ। कलेजोले हरेक दिन शरीरलाई पूरै पुग्ने करिब एक ग्राम कोलेस्ट्रोल बनाउँछ। तर हाम्रो शरीरको कोलेस्ट्रोलको परिमाणमा परिवर्तन हुन नसक्ने वंशाणुगत प्रभाव पनि पर्छ।


कोलेस्ट्रोल हाम्रो शरीरका लागि अति जरुरी हुन्छ। यसले हाम्रो शरीरलाई बाएल, भिटामिन डी, सेल मेम्ब्रेन, सेक्स हार्मोन, नर्भ सेयथ बनाउन सहयोग गर्छ।
शरीरले प्राकृतिक रूपमा आफैं कोलेस्ट्रोल बनाउँछ।

हामीले खाने मासु, दूध, घिउ, चीज आदिबाट प्राप्त हुने कोलेस्ट्रोल हाम्रो शरीरलाई आवश्यक पर्दैन तर शुद्ध शाकाहारी खानाबाट अतिरिक्त कोलेस्ट्रोल प्राप्त हुन्छ। कसैले धेरै परिणाममा खाना खाए पनि उनीहरूमा रगतको तह साधारण रहन्छ। कोही मान्छेहरू धेरै कम खान्छन् तर रगत उच्च कोलेस्ट्रोल हुन्छ। यसको कारण जीवनशैली, वंशाणु, लिंग र शरीरले कोलेस्ट्रोललाई कसरी प्रोसेस गर्ने प्रक्रियामा भर पर्छ।

रक्तकोशिकामा ओहोरदोहोर गर्नलाई कोलेस्ट्रोल मोलिक्युलहरू आफैंमा लिपिड बोक्ने प्रोटिन या लिपोप्रोटिनसँग आबद्ध हुन्छन्। दुई किसिमको लिपोप्रोटिन मुख्य कोलेस्ट्रोलको वाहक हुन्। तीमध्ये लो डेन्सिटी लिपोप्रोटी (एलडीएल)ले दुई तिहाइ बोक्ने गर्छ। बाँकी भएको हाई डेन्सिटी लिपोप्रोटिन (एचडीएल)सँग आबद्ध हुन्छ।

एलडिएलले कोलेस्ट्रोल कोरनिरी आर्टरीको भित्ताहरूमा जम्मा गर्ने गर्छ र बोसो जम्मा भई मुटु रोग लाग्ने जोखिम बढाउँछ। यसको विपरीत एचडीएलले कोलेस्ट्रोल आर्टरीहरूको भित्ताबाट र अझ तन्तुहरू पनि जम्मा पार्छ र कलेजोमा लगी प्रोसेस गरी शरीरबाट निकाल्छ। त्यसैले एलडीएललाई 'नराम्रोÓ कोलेस्ट्रोल र एचडीएललाई 'राम्रो 'कोलेस्ट्रोल भनिन्छ।

तेस्रो किसिमकोलाई भेरी लो डेन्सिटी लिपोप्रोटिन (भीएलडीएल) भनिन्छ जसले थोरै परिमाणमा कोलेस्ट्रोल र ट्राइग्लिसराइड लैजाने गर्छ। ट्राइग्लिसराइड हामीले खाएको खानाबाट आउँछ। हामीले खाएको खानामा बनेको क्यालोरी बोसोको रूपमा ट्राइग्लिसराइडमा परिणत हुन्छ।

चिल्लोबारे जानकारी

कोलेस्ट्रोल बढी हुनु वंशाणु पनि हो तर पनि जीवनशैली, खानपिनले पनि योगदान पु:याउँछ, सबैले स्वस्थकर, कम स्याचुरेटेट फ्याट र पोषणयुक्त खाना खानुपर्छ।

हाम्रो खानामा विभिन्न रसायन हुन्छन्। जो निम्न छन् :

१. स्याचुरेटेट : यो सम्भव भएसम्म नखाने। यसको मुख्य स्रोत घिउ, बोसो, बोसोयुक्त मासु, चीज र दूधका अरू परिकार, केक बिस्कुट आदि।

२. मोनो अनस्याचुरेटेट : यो थोरै परिमाणमा खाए हुन्छ। यसका स्रोतहरू ओलिभको तेल, तोरीको तेल, जाम, बदाम, ओखर र बियाँहरू।

३. पोली अनस्याचुरेटेट : यो थोरै परिमाणमा खाए हुन्छ, घटीमा एक पोर्सन चिल्लो खानुपर्छ। यसका लागि सातामा एकपटक माछा खाँदा हुन्छ। ओमेगा ३ ले मुटुरोगसबन्धी जोखिम कम गर्छ। यसका स्रोतहरू सोयाबिन तेल, सूर्यमुखी तेल, मकैको तेल, तेलयुक्त माछाहरू सालमान, सार्डिन, म्याक्यारेल आदि।

४. ट्रान्स फ्याट : यो हार्डन फ्याट हो। यो बन्ने प्रक्रियालाई हाइड्रोजेनेसन भनिन्छ। यसले वनस्पति र जनावरका तरल तेललाई ठोस चिल्लोमा बदल्छ। यसको अन्तिम प्रक्रियालाई हाइड्रोजेनेरेटेट फ्याट (जस्तै डाल्टा घ्यू) भनिन्छ। यसलाई अरू खानाजस्तै बिस्कुट, चकलेट, केक बनाउन प्रयोग गरिन्छ।

ट्रान्स फ्याट प्राकृतिक रूपबाटै दूधको चिल्लोमा र बाख्रा, भेडाको बोसोमा पाइन्छ। स्याचुरेटेटमा ट्रान्स फ्याट ले कोलेस्ट्रोल बढाई मुटुको रोग लाग्ने जोखिम बढाउँछ। स्याचुरेटेट फ्याटभन्दा ट्रान्स फ्याट हाम्रो शरीरका लागि बढी हानिकारक हुन्छ।

कोलेस्ट्रोल परीक्षणले रगतमा भएको कोलेस्ट्रोलको मात्रा नाप्छ। बेलायतमा यसको नाप मिनिमोल्स (एमएमओएल)मा एक लिटर कोलेस्ट्रोलको प्रस्तुत गरिन्छ। प्राय: रगत परीक्षणमा जम्मा कोलेस्ट्रोलको मात्र नापिन्छ। जम्मा कोलस्ट्रोल ४.५ एमएमओएलभन्दा कमलाई ठीकै मानिन्छ।

यदि जम्मा कोलेस्ट्रोल ५०.१ एमएमओएलभन्दा बढी भए, एलडीएल र एचडीएलको लेभल फरक फरक नापिन्छ। एलडीएल लेभल तीन एमएमओएलभन्दा कम हुनुपर्छ, ३.९ लाई धेरै सीमाभित्रको र चारभन्दा बढीलाई कोरोनरी मुटुरोग र हृदयाघात हुने बदी सम्भावना भएको ठानिन्छ।

एचडीएल लेभल कम्तीमा १.२ एमएमओएल हुनुपर्छ। मुटु रोगको जोखिम हिसाब गर्दा डाक्टरहरूले एलडीएल र एचडीएलको अनुपातलाई एचडीएल को नम्बरद्वारा जम्मा कोलेस्ट्रोललाई भाग गर्छन्। सन्तोषजनक अनुपात चार हो यदि ४.५ भन्दा बढी भएमा आफ्नो जीवनशैली परिवर्तन गर्नुपर्छ।

खानेकुराले गर्ने मद्दत

हाम्रो खानामा बोसोयुक्त मासु, दूध र दूधका परिकार, ट्रपिकल तेल (जस्तै पाल्म तेल) कम खाने गरेमा कोलेस्ट्रोलमा सुधार हुन सक्छ। स्याचुरेटेट फ्याट र ट्रान्स फ्याट कम गर्नलाई कम मात्रामा बिस्कुट, व्यापारिक हिसाबले बनाइएका खानाहरू क्रिप्स, जाम, वटर आदिमा पनि कडाइ गर्नुपर्छ।
हामीले खाने खानाले कोलेस्ट्रोलको मात्रामा फरक पार्न सक्छ। विभिन्न अध्ययनअनुसार स्याचुरेटेट फ्याट बढी भएको खाना खाए कोलेस्ट्रोलको तह बढ्छ र यसको विव्रीत धेरै चोकरयुक्त खाना, फलफूल र सब्जी खाएमा कोलेस्ट्रोल कम हुन्छ।
धूमपान त्याग्नुपर्छ। धूमपान गर्ने र वरिपरि बस्नेलाई स्वास्थ्यवर्धक अक्सिडेन्ट जस्तै भिटामिन सी कम हुने कारण बन्नसक्छ। धूमपानले पाचन प्रक्रियामा एलडीएल बढाउन मद्दत गर्छ। यस्तै सातामा पाँच दिन आधा घन्टाको व्यायाम राम्रो हुन्छ।

हामीले खाने खानाले कोलेस्ट्रोलको मात्रामा फरक पार्न सक्छ। विभिन्न अध्ययनअनुसार स्याचुरेटेट फ्याट बढी भएको खाना खाए कोलेस्ट्रोलको तह बढ्छ र यसको विव्रीत धेरै चोकरयुक्त खाना, फलफूल र सब्जी खाएमा कोलेस्ट्रोल कम हुन्छ। परिवारमा मुटुरोगको इतिहास भएका मान्छेहरूले कोलेस्ट्रोल बढाउने र घटाउने दुवै खानाबारे पहिले नै जानकरी राख्नु उपयुक्त हुन्छ।

कोलेस्ट्रोल कम गर्ने खाना

- चोकरयुक्त खाद्यान्न : फापर, नफलेको चामल, तोफु, सोया, होलेमिल पाउरोटी, ओलिभ, सूर्यमुखी तेल, तोरीको तेल, भटमासको तेल आदि।

- सागसब्जी : प्याज, लसुन, सिमी, बोडी, गेडागुडीजस्ता कोसेदार तरकारी।

- ताजा फलफूलहरू : स्याउ, सुन्तला, आरु, केरा।

- नट्सहरू : ओखर, हाडेबदाम, तील।


कोलेस्ट्रोल बढाउने खानाहरू :

- बिस्कुट, केक, चकलेट, पूरा चिल्लो भएको दूधका परिकारहरू जस्तै- चिज, क्रिम, बटर।

- खसी, कुखुराको छाला, सुँगुर, राँगाको चिल्लो मासु र बर्गर आदि।

- हाइड्रोजेनेरेटेट फ्याट तेल प्रयोग गरिएको क्रिप्स, चिप्स, फास्ट फुड, घिउ आदि।

खानामा कडाइ

- शाकाहारी खाना खान कोसिस गरौं : कम चिल्लो खाना (दस प्रतिशतभन्दा कम क्यालोरी) ले एलडीएल कोलेस्ट्रोललाई धेरै मात्रामा कम गर्छ।

- खाना खाँदा कोलेस्ट्रोल कम गर्ने खाऔं : आफूले के नखाने भन्नाका साथसाथै कस्तो खाना खाए कोलेस्ट्रोल कम गर्छ भन्ने पनि जान्नु उपयुक्त हुन्छ। सुन्तला वर्गमा पर्ने फलफूल जस्तै- सुन्तला, कागती, ज्यामिर अनि प्याजले स्वस्थ कोलेस्ट्रोल राख्न मद्दत गर्छ।

सोलुबल फाइबर पनि कोलेस्ट्रोलविरुद्ध अर्को हतिहार हो। यो खासगरी फापर, गेडागुडीमा पाइन्छ। स्याउ र अरू फलफूलमा हुने पेक्टिनले पनि कोलेस्ट्रोल कम गराउँछ। साथै सोया प्रोटिनले पनि कम गर्छ। दैनिक रूपमा गाँजर खाँदा पनि एलडीएल कोलेस्ट्रोल तह कम गराउन सक्छ।

- ओमेगा ३ का लागि तेलयुक्त माछा खाऔं : जस्तै सालमान, सार्डिन, म्याक्यारेलले हृदयाघात र स्ट्रोकको जोखिमलाई कम गर्छ।

सोया प्रोटिनसँगको खाना खाऔं : कम चिल्लो खानाका साथै सोया प्रोटिन भएको खानाले खराब कोलेस्ट्रोलको तहलाई घटाउँछ र त्यसैले मुटुका अरू रोगलाई पनि कम गर्छ। सोया प्रोटिन पाइने खानामा भटमास, तोफु आदि खानुपर्छ।

- स्टेरोइस वनस्पति : स्वस्थकर सन्तुलित खानाको मागमा जब स्टेरोइस वनस्पति राखिन्छ, यसले कोलेस्ट्रोल कम गर्न सहयोग पु:याउँछ। यिनीहरू प्राकृतिक रूपमा सानो परिणाममा सूर्यमुखी तेल, तोरीको तेल, तिल, सोया र अरू कोसे तरकारीमा पाइन्छ।

पहिला केही समयमा बढी मात्रामा पोली अनस्याचुरेटेट जस्तै- सूर्यमुखी तेल, तोरीको तेल, तिल, सोयाले कोलेस्ट्रोल कम गर्छ भनिन्थ्यो तर अध्ययनले के पत्ता लगाएको छ भने बढी परिमाणमा यी तेल खानाले सुरक्षित एचडीएलको तह कम गराउन सक्छ साथै एलडीएललाई पनि कम गराउँछ। जे भए पनि मोनो अनस्याचुरेटेट पाइने ओलिभ, आभाकाडो आदिले एलडीएललाई सुरक्षित एचडीएलको लेभललाई केही नगरी नै कम गराउन सक्छ।

कति चिल्लो खाने?

हाम्रो क्यालोरी ३५ प्रतिशत चिल्लो खानाबाट आउनुपर्छ र त्यसमा १० प्रतिशतभन्दा कम स्याचुरेटेट फ्याट (ट्रान्स फ्याट)बाट हुनुपर्छ। यसको मतलब औसत महिलाले दिनमा दुई हजार क्यालोरी उपभोग गर्नुपर्दा ७० ग्रामभन्दा बढी फ्याट खानु हँुदैन र यसमा २० ग्राम स्याचुरेटेट फ्याटभन्दा बढी दैनिक खानु हुँदैन।
औसत मान्छेले (पुरुष) दिनमा दुई हजार पाँच सय क्यालोरी खानेमा ९५ ग्राम चिल्लोभन्दा बढी हुनु हुँदैन। त्यसमा ३० ग्रामभन्दा कम स्याचुरेटेट फ्याट हुनुपर्छ।

यदि वजन घटाउनु छ भने स्याचुरेटेर फ्याट कम गर्नुका साथै खाने मात्रा पनि कम गर्नुपर्छ। खाना एकै चोटि बारेर वजन घटाउनुभन्दा विस्तारै विस्तारै घटाउँदै जानुपर्छ। एक दिनमा पाँच सय क्यालोरी कम गरी खाएमा र अरू शारीरिक क्रियाकलाप बढाएमा वजन कम गर्न सकिन्छ।

कम्मर वरिपरि धेरै मोटो हुनु अथवा भनौं स्याउको जस्तो शरीरको बनोट भएमा यसले स्वास्थ्यमा धेरै जोखिम पैदा गर्छ। यसबाट मुटुको रोग, मधुमेह, पक्षाघात, क्यान्सरजस्ता रोगबाट धेरै मान्छे पीडित हुने क्रम जारी छ।

समग्रमा भन्नुपर्दा आफूले खाने चीजहरूमा विचार पु:याई सन्तुलित रूपमा सधैं खाने बानी बनाई शारीरिक कामहरू हरेक दिन गरेर अनि धूमपान त्यागेर स्वस्थकर हुन सकिन्छ। एउटा सानो खाने बानीको परिवर्तनले जीवनमा धेरै फाइदा गर्छ।

ब्रिटिस मुटुरोग संघले जो मान्छेलाई रगतमा उच्च कोलस्ट्रोल छ, उनीहरूलाई साताको तीनवटाभन्दा बढी अन्डा खाने सल्लाह दिँदैन।

अरू उपाय

व्यायाम बढाउने, वजन घटाउने र चिन्ता कम गर्ने। यी सबैले एलडीएल र एचडीएलको अनुपात कोलेस्ट्रोललाई कम गर्न या सुधार्न मद्दत गर्छ। मदिरापान पनि धेरै कम गर्नुपर्छ। रातो वाइनमा हुने एन्टिअक्सिडेन्टले फाइदा पुर्‍याउँछ तर यो थोरै परिमाणमा सेवन गर्नुपर्छ।

मदिरापान पुरुषले दिनमा तीनदेखि चार युनिट र महिलाले दुईदेखि तीन युनिटमात्रै गर्नुपर्छ। एक युनिटमा बियर तीन सय एमएल, ह्विस्की २५ एमएल र वाइन एक सय एमएल मानिन्छ। खानपिनका साथै अरू जीवनशैली परिवर्तन गरेर पनि कोलेस्ट्रोल कम नभएमा डाक्टरको सल्लाहमा औषधि खानुपर्छ।

हामीहरु सुन्तला खाँदा त्यसको बोक्रा तासेर फाल्छौं । अझ बच्चाहरुले त त्यसको बोक्राको रस एक अर्काको आँखामा छर्केर आँसु निकालेर रमाइलो गर्छन् । यदी तपाईं पनि यस्तो गर्नुहुन्छ भने अब आइन्दादेखि यस्तो गर्न बन्द गर्नुहोस् र सुन्तलाको बोक्रालाई सम्हालेर राख्नुहोस् । सुन्तला र स्याउको बोक्रा समान हुन्छन् किनभने यी फलफुलका प्रायः पौष्टिक तत्व यिनका बोक्रामा हुने गर्छन् ।

द न्यु होल फुड इन्साइक्लोपीडीयाका लेखिका रेबिका वुडका अनुसार, ‘एउटा मध्यम आकारको सुन्तलामा ६० भन्दा बढी फ्लाभोनोइड र विभिन्न १७० प्रकारका फाइटोन्युट्रियन्टस् पाइन्छ ।’ यो तपाईंको छाला र शरीरको प्रक्रियालाई राम्रो हुन्छ । आर्युवेदका अनुसार सुन्तलाको बोक्रा तितो हुन्छ र यसका लघु र रुक्ष गुण हुन्छन् । यसले कफ र पित्तका दोषहरुलाई निर्मूल गर्न मद्दत गर्छ । यसले हाम्रो पेटमा ढिलो हुने पाचनप्रक्रियालाई सही समयमा ल्याउन मद्दत गर्छ र खाना पचाउन सहयोग गर्छ ।





यसबाट ग्याँस, भमिट र एसीडिटीबाट पनि छुटकारा पाउन सकिन्छ । सुन्तलाको बोक्राको मद्दतले खाना रुचाउन र वाकवाक आउनबाट बचाउँछ । सुन्तलाको बोक्रामा पाइने तेलमामा एन्टी माइक्रोबायल र एन्टी इन्फ्लामेटरी गुणहरु हुन्छन् । बोक्रामा रहेको डी लिमोनेन् नामक तेलले हाम्रो पेटमा भएको एसिडलाई कम गर्न र आन्द्राको सामान्य पक्रिया पुनः सञ्चालन गर्न मद्दत गर्छ । विभिन्न अध्ययनले सुन्तलाको बोक्राले कोलेस्ट्रोल र ट्राइग्लाइसेराइडलाई पनि कम गर्न मद्दत गर्दछ ।

त्यही भएर कोलेस्ट्रोलको मात्रा धेरै भएका मानिसलाई सुन्तलाको बोक्रा निकै फाइदाजनक हुनसक्छ । यसमा हस्पेरिडिन नामक फ्लाभोनोइड पनि हुन्छ जुन कोलोनको क्यान्सर र हाडसम्बन्धी रोग (ओटियोपोरोसिस्) बाट बच्न उपयोगी हुन्छ । सुन्तलाको बोक्रामा पाइने तेलले हाम्रो स्नायुप्रणालीलाई शान्त राख्न र राम्रोसँग निदाउन पनि मद्दत गर्छ । नुहाउँदा सुन्तलाको बोक्रा प्रयोग गर्ने हो भने यसबाट इन्सोम्निया (निद्रा नलाग्ने रोग) बाट छुटकारा पाउन सकिन्छ । सौन्दर्यमा सुन्तलाको बोक्रा यदी तपाईंको अनुहारको छाला चिप्लो हुन्छ भने सुन्तलाको बोक्रा लगाउँदा राम्रो हुन्छ । यसले छालामा तेलको मात्रालाई ठीक गर्न मद्दत गर्छ र छालालाई चिल्लो र नरम बनाउँछ ।

सुकाएको सुन्तलाको बोक्राले हाम्रो छालामा रहेको मेरेको कोषिका र ब्लाकहेड हटाउन मद्दत गर्छ र छालामा चमक ल्याउँछ । यसले छालामा देखिने डार्क स्पट हटाउन पनि मद्दत गर्छ । सुन्तलाको बोक्रामा हुने क्लेन्सिङ, इन्फल्यामेटरी, एन्टी ब्याक्टेरियल र एन्टीफंगल विशेषताले डण्डीफोरबाट छुटकारा पनि पाउन मद्दत गर्छ । सुन्तलाको बोक्रालाई ल्वाङ र दालचिनीसँग पानीमा उमाल्ने हो भने यसले तपाईंको कोठामा भएको दुर्गन्ध हटाउन पनि मद्दत गर्छ । खाना पकाउन खाना पकाउँदा सुन्तलाको बोक्रा प्रयोग गर्ने हो भने यसले विभिन्न परिकारको स्वाद बढाउन मद्दत गर्छ । सुन्तलाको बोक्रा प्रयोग भएको चक्लेटको स्वाद झनै मिटो हुन्छ । यसमा पाइने भिटामिन सीले विभिन्न रोगबाट लड्न पनि मद्दत गर्छ ।

बिरामी हुँदा डाक्टरले दिएको औषधी खाँदा पनि कहिले काँही औषधीले नछोएको अनुभव गर्नुभएको छ ? यस्तो अवस्थामा दोषी तपाईंको डाक्टर हुन् कि तपाईंको औषधी ? यीमध्ये दोष कसैको पनि नहुन सक्छ । तपाईंले खाने गर्नुभएको मासुले यस्तो अवस्था सिर्जन भएको पनि हुनसक्छ । त्यसकारण सावधान रहनुहोस् । यसका लागि तपाईंले खानुभएको कुखुराको मासुमा तपाईंले ध्यान पुर्याउनुपर्ने हुन्छ ।



कुखुराको तौल वृद्धि होस् भन्नका लागि कुखुरालाई एन्टिबायोटिक्स ख्वाइन्छ, यस्ता औषधी खुवाइएका कुखुराको मासु खाने व्यक्तिहरुलाई बिरामी हुँदा एन्टिबायोटिकको असर नगर्न सक्ने एक अनुसन्धानले बताएको छ ।
सेन्टर फर साइन्स एण्ड इन्भारोन्मेन्ट (सिएसई) ले अनुसन्धानका लागि दिल्लीको शहरमा ७० प्रजातिका कुखुराको नमूना दिइयो जसमध्ये ४० प्रतिशतमा एन्बिायोटिक्स पाइयो ती मध्ये पनि १७ प्रतिशत नमूनामा एकभन्दा बढि प्रकारको एन्टिबायोटिक्स पाइयो ।
बिरामी हुँदा एन्टिबायोटिकले काम नगर्ने हुँदा रोगले कुनै व्यक्तिको मृत्यु पनि हुने भएका कारण यो निकै डरलाग्दो हुने गर्दछ । (एजेन्सी)

वैज्ञानिकहरु मानिसको आयुलाई १ सय २० वर्षसम्म पूराउने औषधिको चक्की बनाउने कार्यको निकै नजिक पुगेका छन् । लामो समयसम्म स्वस्थ भएर बाँच्ने अर्थात् दीर्घजिवी हुने चाहना सबैको हुन्छ । आम मानिसको यहीँ चाहनलाई साकार पार्ने महत्वपूर्ण अनुसन्धानमा वैज्ञानिकहरु सफलताको नजिक पुगेका हुन् । रुसी वैज्ञानिकहरुको प्रयास पूणरुपमा सफल भएमा आम मानिसको आयु १ सय २० वर्षसम्म हुनेछ । र, अब १ सय २० वर्षे आयु लिएर बाँच्न सकिने दिन टाढा नभएको दाबी वैज्ञानिकहरुले गरेका छन् । रुसको मस्को स्टेट युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरुको एक टोलीले नयाँ प्रकारको एन्टी अक्सिडेन्ट तत्वको परीक्षण गरिरहेको छ जसको कारण उमेर छिप्पिने गतिलाई सुस्त पार्न सकिन्छ । यो एन्टीअक्सिडेन्ट युक्त क्याप्सुलको परीक्षण मुसा, माछा तथा कुकुरमा गरिएको छ । वैज्ञानिक टोलीका प्रमुख डाक्टर म्याक्सिम स्कुलाचेभका अनुसार अनुसन्धानमा रहेको उक्त एन्टी अक्सिडेन्टले सरीरमा उर्जा प्रदान गर्ने कोषीय भाग माइटोकोन्डि्रयाको कार्यप्रक्रियालाई नियन्त्रित गर्दछ । माइटोकोन्डि्रयाको गडबडीलाई नै मानिसमा बुढ्यौली, हृदयाघात तथा विभिन्न खाले रोगब्याधीको कारक मानिन्छ । शोधकर्ता स्कुलाचेभका अनुसार बुढ्यौली प्रतिरोधी औषधिको निर्माण प्राविधिक रुपमा सम्भव छ । मानिसलाई ८ सय वर्षसम्म बचाउन सकिने कुरामा विश्वास नभएपनि १ सय २० वर्षसम्म भने बचाउन सकिने उनको दाबी छ । सुरुवातको परीक्षण आयु लम्ब्याउने भन्दा पनि बुढ्यौलीको दरलाई घटाउनेमा केन्दि्रत रहेको र यसमा सफलता मिलेमा माइटोकोन्डि्रयाको कार्यलाई प्रभावित गर्ने उपायको खोजी गरी आयुलाई १ सय २० वर्षमा पूराउन सकिने दाबी उनको छ ।  www.onlinekhabar.com

 दाल तरकारी या अन्य अचार मसलामा राखेर धनियाको पात सेवन गर्ने सामान्य चलन छ । तर बजारमा गएर पनि चाट वा अन्य खानेकुरा खाँदा धनियाको पात मागेर खाने बानी छ भने आजै छोड्नुस्

सही तरिकाले नधोएको धनियाको पातबाट खतरनाक किरा (टेपवर्म) पेटमा पुग्ने र पेट हुँदै दिमाग सम्म पुग्ने विज्ञहरुले बताएका छन् ।

टेपवर्म मस्तिस्कमा पुगेमा मानिसको मृत्यु समेत हुन सक्छ । भारतको ब्याङ्लोरस्थित नेशनल इन्स्टीट्यूट आफ मेडिकल हेल्थ एण्ड न्यू साइन्स (निमहाम्स) का चिकित्सकले गरेको शोधमा यस्तो कुरा पत्ता लागेको हो 
यो संस्थामा रहेको एक मात्र ब्रेन म्यूजियममा मस्तिष्क सम्बन्धी शोध भैरहेको छ । यसै क्रममा धनियाँको पातमा किरा पत्याङ्ग्राको संख्या बढी हुने र त्यस्ता पात राम्रोसँग नपखाली खाएमा निक्कै खतरनाक हुन सक्ने चिकित्सकहरुले बताएका छन् ।
होटल वा सडकमा राखिएका खानेकुरा खाँदा धनियाको पात भुलेर पनि खान नहुने समेत उनीहरुको भनाइ छ ।


राम्रोसँग नधोएको धनियाको पात सेवन गर्नु हेलमेट नलगाइ बाइक चलाउनु जस्तै खतरनाक रहेको समेत एक शोधकर्ताले टिप्पणी गरे

Two‘bananas’ a day keep a doctor away, हजुर हो । apple अर्थात स्याउ मात्र होइन दिनमा २ वटा केरा खाँदा तपाइँलाई डक्टरको आवश्यक्ता पर्दैन । ढुक्क हुनुस् केराले कसैलाई मोटो बनाउँदैन । केरा खाएर मोटाउनु भन्ने केवल मिथ मात्र हो । केरामा प्रकृतिक सुगरको मात्रा अत्याधिक हुन्छ जस्ले शरीरलाई तत्काल उर्जा दिन्छ । शोधले केवल २ केराले ९० मिनेट सम्म काम गर्नका लागि उर्जा प्रदान गर्न सक्ने कुरा पुष्टी गरिसकेको छ । केराले उर्जा दिने मात्र होइन यसले अनेक रोगबाट पनि बचाउँछ ।





यहाँ दिनमा २ केरा खाँदा हुने १२ फाइदाको चर्चा गरिएको छ ।
१ निराशा हट्छः
हालै गरिएको एक अध्यनले निराश र दिक्दार अनुभव गरिरहेका मानिसले केरा खाइसकेपछि सहज अनुभव गर्ने देखाएको छ । केरामा ट्राइपोटोफ्यान नामक प्रोटिन पाइन्छ जसले शरीरमा ग्लुकोजको मात्रा बढाएर आराम अनुभव गराउँछ । यसले मानिसलाई खुसी रहन पनि मद्दत गर्छ । केराले रगतमा ग्लुकोजको मात्रा बढाउँदा जस्ले तपाइँको मुडमा पनि सकारात्मक प्रभाव दिन्छ ।
२ रक्त अल्पताको समाधानः
यदि तपाइँलाई रक्त अल्पताको समस्या छ भने केरा खानुस् । यसले रगतमा हेमोग्लोविनको मात्रा बढाउँछ र रक्त अल्पता जस्ता समस्याबाट मुक्ति दिन्छ ।
३ रक्तचाप नियन्त्रणः
केरामा पोटासियमको मात्रा उच्च हुन्छ तर नुनको मात्रा भने कम हुन्छ । जुन रक्तचापका निक्कै राम्रो मानिन्छ । अमेरिकामा त केरा उत्पादन उद्योगले केरा खाँदा मस्तिस्क घात कम हुने भनेर विज्ञापन गर्ने छुट नै पाएको छ ।

४ मस्तिस्कमा शक्तिः
केराले मस्तिस्कको शक्ति पनि वृद्धि गर्छ । बेलायतमा गरिएको अध्यनले परीक्षाको समयमा विद्यार्थीले केरा खाँदा त्यसको असर निक्कै सकारात्मक रहेको पाहियो । त्यतिमात्र होइन यसले मस्तिस्कलाई सचेत राख्न पनि मद्दत पुर्याउँछ ।

५ अल्छीपनबाट मुक्तिः केराले मानिसलाई अल्छिपनाबाट समेत छुटकारा दिन मद्धत गर्छ ।

६ कब्जियतबाट मुक्तिः
केरामा फाइवरको मात्रा बढी हुने हुँदा यसले कब्जियतबाट पनि मुक्ति दिन्छ । नियमित केरा खाँदा कब्जियतबाट समस्यामा परेकाहरुलाई पनि समस्याबाट मुक्ति मिल्छ ।

७ ह्याङ ओभरबाट पनि मुक्तिः
केराले ह्याङ ओभर हुने दिक्क लाग्ने जस्ता समस्याबाट पनि मुख्ति दिन्छ । यसमा हुने सुगरको ग्लुकोजको मात्राले दिमागलाई स्फुर्त र ताजा राख्दछ । यसले पुनर्ताजगी गर्न सहयोग गर्छ ।

८ मुटुको नियन्त्रणः
केरामा हुने तत्वले मुटुमा हुन सक्ने दुखाइ वा अन्य समस्या नियन्त्रणमा सहयोग गर्छ ।

९ लामखुट्टेको टोकाइको समाधानः
केरा खाइसकेपछि यसको बोक्रा कुनै घाउ वा लामखुट्टेले टोकेको ठाउँमा लगाइदिनु भो भने यसले घाउलाई सन्चो पारिदिन्छ । मलम भन्दा यो प्रभावकारी रहेको शोधले देखाएको छ ।


१० अल्सरबाट मुक्तिः
केराले आन्द्रामा हुने अल्सरको समस्याबाट समेत मुक्ति दिन्छ । यसले आन्द्रलाई सफा पारेर कोमल तुल्याइदिने हुँदा यस्ता रोगबाट बचाउँछ ।

११ तामक्रम नियन्त्रणः
केराले शरीरमा तापक्रम नियन्त्रण गर्छ र तापक्रमबाट हुने समस्याबाट जोगाउँछ । अत्याधिक तातो हुने ठाउँहरुमा केराले मानिसहरुलाई स्वस्थ राख्छ ।

१२ यी सबै कारण बाहेक अनेक गुण छन् केरामा । केरालाई स्याउसँग तुलना गर्यो भने यसमा ४ गुणा बढी प्रोटिन हुन्छ भने कार्वोहाइड्रेड २ गुणा बढि हुन्छ । त्यसैले अंग्रेजीमा भनाइ छ टू बनाना अ डे किप्स डक्टर अवे अर्थात २ वटा केराको सेवनले चिकित्सककोमा जाने झन्झटबाट मुक्ति दिन्छ ।